Polska u progu niepodległości
Jesienią 1918 roku sytuacja w Europie zmieniała się błyskawicznie. Upadek monarchii austro-węgierskiej i zbliżająca się klęska Niemiec sprawiły, że odbudowa niepodległej Polski stawała się coraz bardziej realna. Polacy aktywnie przejmowali władzę z rąk zaborców — już 19 października 1918 roku w Cieszynie powstała Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego, a 28 października w Krakowie — Polska Komisja Likwidacyjna z Wincentym Witosem na czele.
W nocy z 6 na 7 listopada w Lublinie powołano Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej pod przewodnictwem Ignacego Daszyńskiego.
W Warszawie od 1917 roku działała Rada Regencyjna, powołana przez Niemcy i Austro-Węgry. W jej skład wchodzili książę Zdzisław Lubomirski, arcybiskup Aleksander Kakowski i hrabia Józef Ostrowski.
Powrót Józefa Piłsudskiego do Warszawy
10 listopada 1918 roku do Warszawy przybył Józef Piłsudski, uwolniony z twierdzy magdeburskiej. Jego przyjazd miał ogromne znaczenie polityczne — był uznawany przez różne środowiska za przywódcę zdolnego zjednoczyć kraj.
Jeszcze tego samego dnia Piłsudski spotkał się z członkami Rady Regencyjnej, a w stolicy rozpoczęło się rozbrajanie niemieckich oddziałów. Choć w Królestwie Polskim stacjonowało wtedy około 80 tysięcy żołnierzy niemieckich, akcja rozbrajania przebiegła w większości bez walki.
11 listopada 1918 roku Rada Regencyjna przekazała Józefowi Piłsudskiemu władzę wojskową i naczelne dowództwo nad wojskami polskimi. Trzy dni później rozwiązała się, przekazując mu pełnię władzy do czasu utworzenia Rządu Narodowego.
Budowa struktur odrodzonego państwa
Piłsudski, mając szerokie poparcie społeczne, przejął władzę, podkreślając ciągłość i legalność instytucji państwowych. Rząd lubelski Daszyńskiego rozwiązał się, a Polska Komisja Likwidacyjna zaakceptowała nową sytuację polityczną.
18 listopada 1918 roku powstał pierwszy rząd niepodległej Polski, na czele którego stanął Jędrzej Moraczewski. Kilka dni później, 22 listopada, uchwalono Dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej, który ustanowił Piłsudskiego Tymczasowym Naczelnikiem Państwa.
Na mocy kolejnego dekretu z 28 listopada wyznaczono termin wyborów do Sejmu Ustawodawczego na 26 stycznia 1919 roku.
Narodziny wolnej Polski
W listopadzie 1918 roku Polacy po 123 latach niewoli odzyskali niepodległość. Tamte chwile wspominał później premier Jędrzej Moraczewski:
„Niepodobna oddać tego upojenia, tego szału radości, jaki ludność polską w tym momencie ogarnął. (…) Wolność! Niepodległość! Zjednoczenie! Własne państwo! Na zawsze!”.
11 listopada 1918 roku — dzień, w którym Józef Piłsudski przejął władzę z rąk Rady Regencyjnej — stał się symbolem odrodzenia niepodległej Polski i jest dziś obchodzony jako Narodowe Święto Niepodległości.
