Rząd szykuje spore zmiany w L4. Już niedługo na zwolnieniu będzie można legalnie dorabiać

Rewolucja w zwolnieniach lekarskich. Praca na L4 będzie możliwa?

Na wtorkowym posiedzeniu rząd zajmie się projektem nowelizacji ustawy, która ma gruntownie zreformować system orzecznictwa lekarskiego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Regulacje, przygotowane przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, wprowadzają szereg kluczowych zmian, które dotkną zarówno osoby ubiegające się o świadczenia, jak i przebywające na zwolnieniach lekarskich. Projekt zakłada ujednolicenie zasad wydawania orzeczeń, doprecyzowanie przepisów dotyczących zasiłków chorobowych oraz zmiany w strukturze i kadrach orzeczniczych ZUS. Większość przepisów ma wejść w życie 1 stycznia 2026 roku.

Jedną z najważniejszych i najbardziej oczekiwanych zmian jest doprecyzowanie zasad dotyczących utraty prawa do zasiłku chorobowego. Do tej pory przepisy mówiły, że ubezpieczony traci prawo do zasiłku, jeśli wykonuje „pracę zarobkową” lub wykorzystuje zwolnienie w sposób niezgodny z jego celem. Problem polegał na tym, że pojęcie „pracy zarobkowej” nie było nigdzie zdefiniowane, co prowadziło do wielu niejasności i sporów.

Nowy projekt wprowadza precyzyjną definicję. Zgodnie z nim „praca zarobkowa” to każda czynność mająca charakter zarobkowy, niezależnie od stosunku prawnego będącego podstawą jej wykonania. Jednocześnie wprowadzono istotne zastrzeżenie, że pracą zarobkową nie będą czynności incydentalne, których wymagają „istotne okoliczności”. Co ważne, projektodawcy jednoznacznie stwierdzili, że istotną okolicznością nie może być polecenie pracodawcy.

Doprecyzowano również, co oznacza „aktywność niezgodna z celem zwolnienia”. Zdefiniowano ją jako „wszelkie działania utrudniające lub wydłużające proces leczenia lub rekonwalescencję”. Podobnie jak w przypadku pracy zarobkowej, wyłączono z tej definicji zwykłe czynności dnia codziennego oraz działania incydentalne, podyktowane „istotnymi okolicznościami”.

Największą rewolucją jest jednak odejście od zasady, zgodnie z którą praca na rzecz jednego pracodawcy pozbawiała prawa do zasiłku z tytułu zatrudnienia u innego. Nowe przepisy mają umożliwić pobieranie zasiłku chorobowego z jednego tytułu, a jednocześnie otrzymywanie wynagrodzenia za pracę z innego. Jak podkreślają autorzy projektu, niezdolność do wykonywania jednej pracy nie musi automatycznie oznaczać niemożności świadczenia innej.

Nowe zasady orzecznictwa i kontroli w ZUS

Projekt wprowadza głębokie zmiany w samym funkcjonowaniu orzecznictwa lekarskiego w ZUS, które odpowiada za wydawanie decyzji w sprawach m.in. rent z tytułu niezdolności do pracy, dodatków pielęgnacyjnych czy rent socjalnych. Głównym celem jest standaryzacja postępowań.

Jedną z kluczowych zmian jest wprowadzenie jednoosobowego orzekania we wszystkich przypadkach. Obecnie w pierwszej instancji decyzję wydaje jeden lekarz orzecznik, ale w drugiej, po złożeniu sprzeciwu, orzeka trzyosobowa komisja lekarska. Po wejściu w życie nowelizacji, zarówno w pierwszej, jak i w drugiej instancji orzeczenia będą wydawane jednoosobowo.

Zmienią się również zasady zatrudniania lekarzy w ZUS. Będą oni mogli wybrać elastyczne formy współpracy – umowę o pracę lub umowę cywilnoprawną. Jedynie kadra kierownicza, jak Naczelny Lekarz ZUS i jego zastępcy, będzie zatrudniana wyłącznie na podstawie umów o pracę. Ponadto ZUS będzie mógł zatrudniać nie tylko lekarzy specjalistów, ale także tych w trakcie szkolenia specjalizacyjnego.

Co więcej, w określonych sprawach orzeczenia będą mogli wydawać specjaliści z innych zawodów medycznych. Fizjoterapeuci zajmą się sprawami o rehabilitację leczniczą w zakresie narządu ruchu, a pielęgniarki i pielęgniarze będą mogli orzekać w sprawach dotyczących niezdolności do samodzielnej egzystencji. O skierowaniu sprawy do danego specjalisty każdorazowo decydować będzie główny lekarz orzecznik.

Ministerstwo chce także, by wynagrodzenie zasadnicze lekarzy orzeczników było ustalane na podobnych zasadach jak najniższe wynagrodzenia zasadnicze niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych.

Wraz z nowymi przepisami ZUS zyska szersze uprawnienia kontrolne. Zakład będzie mógł zażądać od placówki medycznej udostępnienia dokumentacji pacjenta, aby zweryfikować prawidłowość wykorzystywania zwolnienia. Kontrola ma ustalić, czy ubezpieczony nie podejmuje działań wykluczających prawo do świadczeń. W przypadku zasiłku opiekuńczego ZUS sprawdzi również, czy inni domownicy nie mogli zapewnić opieki.