Poznaj kandydatów na Słowo Roku 2025! Konkurs potrwa do końca grudnia. Jak oddać głos w plebiscycie?

Oto słowa, które zdominowały język Polaków w 2025 roku

Konkurs na najważniejsze polskie słowo minionego roku, organizowany przez Instytut Języka Polskiego UW oraz Fundację Języka Polskiego, obejmuje zarówno głosowanie internetowe, jak i wybór dokonany przez kapitułę językoznawców.

Na stronie plebiscytu opublikowano listę 21 wyrazów, których częstotliwość pojawiania się w polskiej prasie w 2025 roku była znacząco wyższa niż w poprzednich latach. Głos można oddać m.in. na: „myśliwiec”, „zbrodnię (wojenną)”, „rozejm”, „sąd”, „alkohol”, „papieża”, „sabotaż”, „weto (prezydenta)”, „dywersję”, a także na „głosy (w wyborach)”, „tragedię”, „kosmos, kosmiczny”, „mieszkanie”, „ofiarę (wojny)”, „broń”, „prezydenta”, „cła”, „prokuraturę”, „drona”, „astronautę” czy „prohibicję”.

- W plebiscytach zwyciężają zwykle słowa i wyrażenia związane z najważniejszymi wydarzeniami. Niektóre z nich są jednocześnie nowe lub oryginalne, jak „koronawirus” czy „sztuczna inteligencja”, kiedyś „gender” czy „LGBT”. Nie musi dominować polityka, choć dominuje ona w doniesieniach prasowych. W zeszłym roku mieliśmy do wyboru m.in. „grzyby” (o wyjątkowej obfitości donosiła prasa) czy nowe słowo „babciowe”, utworzone według starodawnego, ale popularnego dziś wzorca - powiedział prof. Marek Łaziński, sekretarz kapituły plebiscytu na Słowo Roku.

Plebiscyt na Słowo Roku jako okazja do zabawy, podsumowań i refleksji

Prof. Łaziński podkreślił, że konkurs ma być nie tylko ciekawą formą zabawy, lecz także sposobnością do przypomnienia sobie najważniejszych wydarzeń mijającego roku oraz tego, jak o nich mówiliśmy. Jak dodał, plebiscyt zachęca również do refleksji nad samym językiem. Zwrócił uwagę, że wyniki takich głosowań często odzwierciedlają globalne tendencje — w czasie pandemii słowa związane z koronawirusem zwyciężały niemal we wszystkich podobnych konkursach.

Oto słowa roku 2025 na świecie — od „rage bait” po „parasocial”

W niektórych krajach już wybrano słowo roku 2025. Jak podkreślił językoznawca, w największym napięciu czeka się zawsze na słowo słowników oksfordzkich. W tym roku Oxford Dictionaries Word of the Year zostało „rage bait” - „zachęta do gniewu”. W plebiscycie słownika Collins zwyciężyło natomiast wyrażenie „vibe coding”, dosłownie „kodowanie wibracji” - odnosi się do oprogramowania, które przekształca język naturalny w kod komputerowy.

Słowo roku Cambridge University Press to z kolei „parasocial” - „parasocjalny” - odnoszące się do relacji odczuwanych jako osobiste względem bohaterów mediów lub tworów sztucznej inteligencji. W plebiscycie Dictionary.com zwyciężyło wyrażenie „6 7” – idiom memiczny bez zdefiniowanego znaczenia, obecny również w plebiscytach na młodzieżowe słowo (w tegorocznym konkursie organizowanym przez Wydawnictwo Naukowe PWN „6 7” znalazło się na poduim). Słowo roku dziennika „Economist” to natomiast „slop” - „śmieci” (te internetowe).

Niemcy wybrali Słowo Roku 2025. Dominuje tematyka sztucznej inteligencji i polityki

Towarzystwo Języka Niemieckiego ogłosiło, że niemieckim Słowem Roku 2025 zostało „KI-Ära”, czyli „era sztucznej inteligencji”. Termin związany z AI już od kilku lat regularnie pojawia się w finałach plebiscytów na całym świecie — był także polskim Słowem Roku 2023.

Na drugim miejscu uplasowało się angielskie zapożyczenie „Deal”, a na trzecim wyrażenie „Land gegen Frieden”, czyli „ziemia za pokój”. Jak wyjaśnił prof. Łaziński, obydwa określenia łączą się z językiem i polityką Donalda Trumpa: „deal” coraz częściej zastępuje takie pojęcia jak porozumienie czy kompromis, natomiast hasło „ziemia za pokój” funkcjonuje jako presja wobec Ukrainy.

„Elch Emil”. Austriackie słowo roku

Z kolei austriackie słowo roku 2025 to „Elch Emil”.

- Łoś, którego wędrówkę przez Czechy i Austrię śledziły latem tysiące internautów, przybył do Czech prawdopodobnie z Polski. Słowo zwycięskie (nazwa własna) zbliża austriacki plebiscyt do głosowania na wydarzenie sezonu - wskazał prof. Łaziński.

Językoznawca przypomniał, że w Szwajcarii wybiera się słowa roku dla czterech języków federacji. Słowo roku niemieckojęzycznej Szwajcarii to „Frauen-Nati”, czyli „Frauenfussballnationalteam” - drużyna narodowa piłki nożnej kobiet (mistrzostwa odbyły się w mijającym roku w Szwajcarii). Na drugim miejscu jest „Zollhammer” (dosł. „młot ceł”), czyli amerykańskie cła, które uderzyły w szwajcarską gospodarkę, a na trzecim – „Chlorhunh” (dosł. „chlorowany kurczak”).

- Kurczaki w USA są po uboju dezynfekowane chlorem, a Szwajcaria zabrania ich importu (to także element negocjacji celnych) - wyjaśnił badacz.

Słowa roku w Szwajcarii: od „ludobójstwa” po „cła” i sztuczną inteligencję

Szwajcarskie słowo francuskojęzyczne to „génocide”, choć bez konkretnego odniesienia w komentarzu, włoskojęzyczne to „dazi” - „cła”, a słowo języka retoromańskiego to „IA” - „sztuczna inteligencja”.

Czy odpowiednik któregoś z tych słów ma szanse wygrać w Polsce? Prof. Łaziński wątpi w taki werdykt. - Cła były ważne, ale nie tak jak w Szwajcarii. Sztuczna inteligencja była już słowem roku w 2023. W polskim plebiscycie nie można głosować na nazwy własne: ani na nazwiska polityków, ani na łosia Emila – powiedział.

Słowo Roku 2025. Jak oddać swój głos w konkursie?

Nie można głosować także na słowa slangowe, ponieważ im poświecony był odrębny plebiscyt na Młodzieżowe Słowo Roku. W tym roku decyzją internautów oraz jurorów zwyciężyło „szponcić”/„szpont”.

Na polskie Słowo Roku można głosować do 31 grudnia do godz. 23.59 pod adresem: sloworoku.uw.edu.pl. Uczestnicy plebiscytu mogą oddać swój głos na dwa sposoby – wybierając słowo albo wyrażenie z listy udostępnionej przez organizatorów lub poprzez zgłoszenie własnej propozycji (jednostki leksykalnej jedno- lub dwuwyrazowej). Można także zaproponować odrębne słowo studenckie, najważniejsze dla wspólnoty akademickiej.

Kapituła językoznawców wybierze swoje Słowo Roku

Równolegle z głosowaniem internetowym najważniejsze słowo 2025 roku wybierze ogólnopolska kapituła językoznawców pod patronatem Rady Języka Polskiego, do której należą: prof. Andrzej Blikle, prof. Jerzy Bralczyk, red. Bartek Chaciński, prof. Katarzyna Kłosińska, prof. Ewa Kołodziejek, red. Teresa Kruszona, red. Agnieszka Kunikowska, prof. Jan Miodek, prof. Jerzy Podracki, prof. Renata Przybylska, prof. Michał Rusinek, prof. Barbara Sobczak, red. Małgorzata Tułowiecka. Sekretarzem kapituły plebiscytu jest prof. Marek Łaziński z Wydziału Polonistyki UW.

Plebiscyt jest organizowany przez Instytut Języka Polskiego UW oraz Fundację Języka Polskiego. Decyzją kapituły „koalicja” została Słowem Roku 2024. Z kolei w głosowaniu internatów zwyciężyła „sztuczna inteligencja”.

Opracował: Dawid Piątkowski, źródło: PAP