- Artykuł 4. Traktatu NATO pozwala państwom członkowskim konsultować się w razie zagrożenia ich integralności terytorialnej, niezależności politycznej lub bezpieczeństwa.
- Polska dwukrotnie powoływała się na ten artykuł w związku z inwazją Rosji na Ukrainę, a Turcja najczęściej w historii NATO.
- Powołanie się na artykuł 4. wzmacnia wymiar polityczny NATO i pełni rolę dyplomacji prewencyjnej.
- Jakie konkretne decyzje zapadły w wyniku tych konsultacji i czy zawsze prowadzą do wspólnych działań?
Zgodnie z artykułem 4. traktatu założycielskiego NATO, państwa członkowskie mogą zwrócić uwagę Rady Północnoatlantyckiej (głównego politycznego organu decyzyjnego NATO) na sytuację problematyczną i przedyskutować ją z sojusznikami.
Jak brzmi artykuł 4. NATO? Co oznacza?
Artykuł 4. brzmi: „Strony będą się wspólnie konsultowały, ilekroć - zdaniem którejkolwiek z nich - zagrożone będą: integralność terytorialna, niezależność polityczna lub bezpieczeństwo którejkolwiek ze Stron”.
Każde państwo członkowskie może formalnie powołać się na ten artykuł. Sytuacja zagrożenia zostaje wówczas omówiona i może (ale nie musi) spowodować podjęcie decyzji lub wspólne działanie państw Sojuszu Północnoatlantyckiego w odpowiedzi na poruszony problem.
„Konsultacje wzmacniają polityczny wymiar NATO, dając państwom członkowskim możliwość wyrażania opinii i zaprezentowania oficjalnych stanowisk. Nadają również NATO aktywną rolę w dyplomacji prewencyjnej, zapewniając środki pomagające uniknąć konfliktu zbrojnego” - informuje Sojusz Północnoatlantycki na swojej oficjalnej stronie.
Kto powoływał się na artykuł 4. w historii NATO?
Polska w latach 2014-22 uczyniła to dwukrotnie, za każdym razem w związku z inwazją rosyjską przeciwko Ukrainie.
24 lutego 2022 r. Polska wnioskowała o uruchomienie art. 4 NATO w związku z pełnoskalową agresją rosyjską na Ukrainę. Polska złożyła wniosek wspólnie z grupą sojuszników: Bułgarią, Czechami, Estonią, Litwą, Łotwą, Rumunią i Słowacją. Niezależnie od tego wniosku, Rada Północnoatlantycka w związku z agresją Rosji postanowiła uruchomić plany obronne.
25 lutego 2022 r. Rada przeprowadziła konsultacje na podstawie art. 4. „Zgodnie z naszym planem obronnym, aby chronić wszystkich sojuszników, zdecydowaliśmy się podjąć dodatkowe kroki w celu dalszego wzmocnienia odstraszania i obrony w całym Sojuszu. Nasze środki są i pozostają zapobiegawcze, proporcjonalne i nieeskalacyjne. Nasze zobowiązanie do przestrzegania artykułu 5. Traktatu Waszyngtońskiego jest niepodważalne. Jesteśmy zjednoczeni w obronie siebie nawzajem” – podsumowała Rada.
3 marca 2014 r. Polska wystąpiła o wdrożenie artykułu 4. w związku z rosnącym napięciem w wyniku agresji rosyjskiej na Ukrainę. Po posiedzeniu Rady i konsultacjach ówczesny sekretarz generalny NATO Anders Fogh Rasmussen poinformował, że sojusznicy będą kontynuować ocenę skutków kryzysu na Krymie dla bezpieczeństwa Sojuszu. Zapowiedział też konsultacje z Ukrainą i Rosją.
10 września 2025 Polska ponownie powołała się na art. 4. w związku z wielokrotnym naruszeniem przestrzeni RP.
Najczęściej w historii NATO na art. 4. powoływała się Turcja
Najczęściej w historii NATO na art. 4. powoływała się Turcja. Była pierwszym państwem członkowskim, które odwołało się do tego zapisu. Nastąpiło to w 2003 r. z powodu zagrożenia dla tureckich obywateli, wynikającego z konfliktu w sąsiednim Iraku. Sojusz uzgodnił wówczas pakiet środków obronnych i przeprowadził operację Display Deterrence między lutym a majem 2003 r.
26 lipca 2015 r. Turcja złożyła ten sam wniosek w związku z sytuacją zagrożenia, spowodowaną atakami terrorystycznymi oraz w celu poinformowania Sojuszu o zastosowanych środkach bezpieczeństwa.
W 2012 r. Turcja dwukrotnie wystąpiła o spotkanie Rady, zgodnie z założeniami artykułu 4. - po zestrzeleniu przez syryjskie siły powietrzne tureckich myśliwców oraz po śmierci pięciu obywateli Turcji, którzy zmarli w wyniku ran odniesionych od syryjskich pocisków. Natomiast w listopadzie 2012 r., w następstwie tych wydarzeń, Turcja poprosiła o rozmieszczenie systemu obrony przeciwrakietowej Patriot.
W lutym 2020 r. Turcja wystąpiła po raz piąty o rozważenie uruchomienia artykułu 4. Było to związane z wydarzeniami w Syrii, w wyniku których zginęli tureccy żołnierze.
NATO
Rada Północnoatlantycka jest najwyższym organem decyzyjnym NATO, w skład którego wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich, a jej obradom przewodniczy sekretarz generalny. Na jej forum przeprowadzane są m.in. konsultacje w sprawie bezpieczeństwa.
Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) powstała 4 kwietnia 1949 roku jako sojusz polityczno-wojskowy oparty na zasadzie wspólnej obrony. Jej celem była początkowo ochrona przed agresją ZSRR i państw Układu Warszawskiego, a po zakończeniu zimnej wojny NATO zaczęło pełnić również rolę stabilizacyjną, angażując się w misje pokojowe i działania zapobiegające konfliktom regionalnym. Fundamentem funkcjonowania Sojuszu jest artykuł 5 traktatu, który uznaje atak na jednego członka za atak na wszystkich. Siedziba NATO mieści się w Brukseli, a oficjalnymi językami są angielski i francuski. Obecnie organizacja liczy 32 państwa, w tym 30 z Europy oraz 2 z Ameryki Północnej. NATO rozpoczęło działalność z 12 państwami założycielskimi, a kolejne rozszerzenia doprowadziły do dołączenia m.in. Niemiec, Hiszpanii, Polski oraz – w 2024 roku – Szwecji.
Źródło: PAP, eska.pl
Dron uderzył w dom w Wyrykach:
