O decyzji Rady Ministrów, która przyjęła również projekt zmian w zakresie ksiąg wieczystych i Krajowego Rejestru Sądowego, poinformował na konferencji prasowej minister sprawiedliwości, prokurator generalny Waldemar Żurek. - Ustawa praworządnościowa ma za zadanie przywrócić wiarę obywatela w to, że za stołem sędziowskim zasiada niezawisły bezstronny sędzia, ale nie tylko wiarę, a także ocenę prawną powołania sędziego. Chodzi o to, żebyśmy nie mieli wątpliwości, że osoba, która wychodzi za sędziowski stół, jest powołana prawidłowo - podkreślił Żurek.
Minister przypomniał, że w wyniku procedury praworządnościowej Polska została pozbawiona kilku miliardów złotych środków unijnych. Zaznaczył, że zapadały także niekorzystne wyroki w sprawach dotyczących praworządności przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, a wypłacone odszkodowania przekroczyły już 5,5 mln zł. Dodał, że w ETPC pozostaje jeszcze ponad tysiąc spraw z Polski, a każda sprawa z udziałem tzw. neosędziego przed Sądem Najwyższym generuje kolejne postępowania i następne odszkodowania. - Ta ustawa przywraca ten porządek w sądach, daje gwarancję także wyjścia z zaległości, bo - jak państwo wiecie - osiem lat rządów byłego ministra Ziobry nie doprowadziło do realnej reformy, a czas oczekiwania na rozstrzygnięcie sprawy dla obywatela, co nas najbardziej boli, został wydłużony - podkreślił minister.
Co zakładają projekty praworządnościowe przyjęte przez rząd?
Projekt przewiduje pozbawienie mocy prawnej uchwał KRS podjętych po 2018 r. i zawierających wnioski o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego (z wyłączeniem wniosków obejmujących grupę tzw. początkujących sędziów). "Osoby, które bezpośrednio przed powołaniem na stanowisko sędziego na podstawie uchwały nieprawidłowo ukształtowanej KRS zajmowały inne stanowisko sędziowskie, powrócą na to stanowisko. Do czasu przeprowadzenia nowych konkursów będą delegowane do pełnienia czynności sędziego w dotychczasowym sądzie (z wyjątkiem Sądu Najwyższego)" - poinformował resort w komunikacie. Z kolei osoby, które przed powołaniem nie były sędziami, będą mogły powrócić do poprzednio wykonywanego zawodu (np. prokuratora, adwokata) albo objąć stanowisko referendarza sądowego. Ministerstwo zaznaczyło, że zajmowane przez te osoby stanowiska sędziowskie staną się - z dniem wejścia w życie ustawy - stanowiskami wolnymi, na które zostaną przeprowadzone ponowne konkursy.
Projekt przewiduje utrzymanie w mocy orzeczeń wydanych z udziałem tzw. neosędziów, przyznając jednocześnie stronom postępowań "ograniczone uprawnienie do wznawiania postępowań (o ile w trakcie postępowania podnosili zarzut niewłaściwej obsady sądu)". Ponadto projektowana ustawa wprowadza zmiany w Sądzie Najwyższym, obejmujące: zniesienie Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, zniesienie instytucji skargi nadzwyczajnej, a także zmianę sposobu wyłaniania sędziów orzekających w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej, pozbawiającą władzę wykonawczą wpływu na obsadę tej izby.
W projekcie nowelizacji dotyczącej KRS najważniejszą zmianą jest to, że 15 sędziów - członków KRS będzie wybieranych w bezpośrednich i tajnych wyborach (organizowanych przez Państwową Komisję Wyborczą) przez wszystkich sędziów, a nie - jak dotychczas - przez Sejm. Minister podkreślił, że chodzi o odebranie politykom wpływu na Radę i oddanie go środowisku sędziowskiemu, co ma przywrócić jej niezależność. Dodatkowo poprzez utworzoną Radę Społeczną przy KRS ma być realizowana transparentna kontrola dla obywateli. Resort zapewnił przy tym, że w tak ukształtowanej Radzie ma być reprezentacja wszystkich rodzajów i szczebli sądów oraz mają być wyeliminowane mechanizmy sprzyjające wpływom politycznym w procesie powoływania sędziów. - Chcemy przeprowadzić wybory wśród wszystkich sędziów sądów powszechnych, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i sądów wojewódzkich administracyjnych, tak żeby wybrać tą piętnastkę, sędziowską część Krajowej Rady Sądownictwa w sposób niebudzący wątpliwości - zadeklarował Żurek.
Zgodnie z projektem do KRS mogliby kandydować sędziowie z co najmniej 10-letnim stażem orzeczniczym i co najmniej 5-letnim w sądzie, w którym orzekają. Oznaczałoby to, że mogłyby to być także niektóre osoby awansowane do sądu wyższej instancji ponad pięć lat temu już z udziałem KRS w jej obecnym kształcie. Z kolei czynne prawo wyborcze mają mieć wszyscy sędziowie.
Rada Ministrów przyjęła także projekt nowelizacji ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Według MS projekt przewiduje m.in., że odpisy, wyciągi i zaświadczenia o zamknięciu z ksiąg wieczystych będą miały pełną moc urzędową nie tylko w wersji papierowej, ale także "w formie dokumentów elektronicznych generowanych przez system teleinformatyczny". Nowelizacja wprowadza także rozwiązania umożliwiające użytkownikom aplikacji mObywatel dostęp do informacji z tzw. newslettera Krajowego Rejestru Sądowego. "Dzięki temu użytkownicy będą mogli w wygodny sposób otrzymywać aktualne informacje dotyczące podmiotów wpisanych do KRS za pośrednictwem aplikacji" - podsumowało ministerstwo.
