Spis treści
- Biblia - Pieśń nad Pieśniami: najważniejsze informacje
- Biblia - Pieśń nad Pieśniami: streszczenie
- Biblia - Pieśń nad Pieśniami: opracowanie
- Biblia - Pieśń nad Pieśniami: dla ambitnych
Niewątpliwie przynajmniej kilka razy słyszałeś fragmenty bibilijnej Pieśni nad Pieśniami. Jest to jedna z najpiękniejszych ksiąg Starego Testamentu. Czasami jej fragmenty odczytuje się na ślubach i nic w tym dziwnego, skoro uznaje się, że księga ta składa się z pieśni weselnych, które zostały nieco przypadkowo ułożone w jeden zbiór. Opowiada historię dwójki kochanków, którą w wielu interpretacjach tłumaczy się jako historię miłości Boga i Jego Kościoła. Pamiętaj jednak, że w Pieśni nad Pieśniami ani razu nie pojawia się imię Boga. Dlatego można tę opowieść interpretować jako historię miłości kobiety i mężczyzny. To właśnie Pieśń nad Pieśniami jest jednym z tych tekstów, dzięki którym o Biblii mówi się jako o księdze miłości.
Przeczytaj albo posłuchaj naszego opracowania do końca. Dowiesz się z niego wszystkiego o tym, kim mogą być bohaterowie Pieśni nad Pieśniami, a także poznasz motywy, które są wykorzystane w tej części Starego Testamentu. Pozwoli ci to wykazać się przy interpretowaniu innych dzieł kultury. Zaczynamy od najważniejszych informacji.
Biblia - Pieśń nad Pieśniami: najważniejsze informacje
Pieśń nad Pieśniami:
- To poemat miłosny w formie dialogu między Oblubieńcem a Oblubienicą, którzy opisują swoją miłość.
- Jest to jedna z ksiąg dydaktycznych Starego Testamentu.
- Pieśń nad Pieśniami oznacza po prostu „pieśń najdoskonalszą”.
- Powstała najprawdopodobniej w połowie czwartego wieku przed naszą erą.
- Jej autorstwo przypisywano Salomonowi – stąd czasami określa się ją mianem Pieśni Salomona. Ostatecznie autorstwo się nie potwierdziło (Salomon żył wcześniej). Autor Pieśni nad Pieśniami jest więc nieznany.
- Według niektórych hipotez Pieśń nad Pieśniami to zbiór pieśni wykonywanych na weselach, co tłumaczyłoby tak czytelną koncentrację księgi na jednym tylko temacie.
- Nie mówi się tutaj ani razu o Bogu, ani narodzie wybranym. Tematem jest po prostu miłość.
- Nie sposób nie zauważyć, że opisy są wyjątkowo zmysłowe, nie brakuje obrazów kobiecego ciała.
- Część interpretacji pokazuje jednak, że za zmysłowym obrazem miłości między Oblubieńcem a Oblubienicą kryją się wskazówki dotyczące duchowej natury miłości (trochę nie pasowałoby, żeby w Biblii mówić tylko o ciele, prawda?).
- Pieśń nad Pieśniami jest lepsza niż popularny romans filmowy lub któraś z literackich opowieści o miłości. Może się schować „Romeo i Julia”, „Tristan i Izolda”, a tym bardziej Tadeusz i Zosia. Tutaj jest miłość, pożądanie, uwielbienie kobiecego ciała. Otwórz i przekonaj się na własne oczy, naprawdę warto.
- Słynny cytat: „Gdybym mówił językami ludzi i aniołów, a miłości bym nie miał, stałbym się jak miedź brzęcząca albo cymbał brzmiący” nie pochodzi z Pieśni nad Pieśniami, ale z drugiego słynnego fragmentu Biblii mówiącego o miłości, czyli „Hymnu o miłości” z Pierwszego Listu do Koryntian.
Tyle na początek. Czas na konkrety.
Jak to w Biblii bywa, znów lądujemy w bliżej nieokreślonym czasie i przestrzeni. Pieśń nad Pieśniami opowiada bowiem uniwersalną historię miłości dwojga ludzi, której nie należy odnosić do żadnej konkretnej pary. Można za to podejrzewać, że duża część opisów wywodzi się z czasów rządów króla Salomona i jego następców – świadczą o tym zmysłowe opisy kobiecego ciała, bogactwo strojów, przepych.
Mamy dwójkę bohaterów. Tym razem będzie więc wyjątkowo prosto. Jest on – Oblubieniec i ona – Oblubienica. Jest to para kochanków związanych silnymi więzami miłości. Niewiele więcej o nich wiemy, ponieważ głównym przedmiotem ich opisu jest łączące ich uczucie. Warto jednak zwrócić uwagę, że często w utworze padają określenia: „król” i „królowa”. Uważaj, bo to wcale nie znaczy, że mamy do czynienia z parą królewską. W tradycji żydowskiej, z której niewątpliwie wywodzi się Pieśń nad Pieśniami, określeń tych używano w stosunku do pary młodej. Należy więc podejrzewać, że jesteśmy w sytuacji zaślubin, co podkreśla nie tylko tematyka utworu, lecz także sposób, w jaki zwracają się do siebie bohaterowie. O niej wiemy, że pracuje w winnicy, o nim, że jest pasterzem. Chór zwraca się do nich jako Salomona i Sulamitki, choć nie do końca wiadomo, co oznacza to drugie określenie.
Biblia - Pieśń nad Pieśniami: streszczenie
Pieśń nad Pieśniami składa się z sześciu zamkniętych całości, odrębnych pieśni, z których każda opisuje miłość Oblubieńca i Oblubienicy. Pieśni mają formę dialogu między ukochanymi, których rozmowę od czasu do czasu komentuje chór.
W Prologu zakochana młoda dziewczyna opowiada o swoim ukochanym. Mówi o tym, jak bardzo go kocha, jak potrzebuje jego pocałunków, poczucia, że jest blisko. Rozkoszny jest jego zapach, dźwięk jego imienia. Dziewczyna wprost mówi o pragnieniu zmysłowego kontaktu z Oblubieńcem. Uprzedzaliśmy, że będzie zmysłowo. W Pieśni nad Pieśniami jest tak od samego początku. Przy okazji, dziewczyna nie jest głupia – wie, że chłopak ma powodzenie, tym bardziej jest więc dumna z tego, że wybrał właśnie ją.
W pieśni pierwszej dziewczyna nadal tęskni za Oblubieńcem. Dowiadujemy się o nim tyle, że chyba jest pasterzem, bo bohaterka zastanawia się, gdzie wypasa swoje stada. O sobie mówi, że pracuje w winnicy. Znów więcej uwagi poświęca jemu niż sobie. Mówi o tym, że Oblubieniec pachnie mirrą i gałązkami henny, a ich posłanie będzie pachnieć ziemią. Pojawiają się więc mocne, intensywne, zmysłowe zapachy. Tutaj nie ma miejsca na słodki róż i kwiatuszki, wręcz przeciwnie. Atmosfera od samego początku jest naprawdę gorąca. Dziewczyna ponownie podkreśla, że jej ukochany jest znacznie lepszy od wszystkich innych znanych jej chłopców. O samej sobie mówi zaś, że jest chora z miłości i marzy o zbliżeniu z ukochanym. W międzyczasie pojawia się głos Oblubieńca. On również tęskni za swoją ukochaną. O czym może myśleć? Oczywiście o jej ciele – policzkach, szyi. Jest hojny – chce jej dać kolczyki, a przy okazji myśli o tym, jak będzie wyglądał ich wspólny dom. Tęsknota i sielanka – tak można byłoby podsumować dwie pierwsze pieśni.
W pieśni drugiej dziewczyna przygotowuje się na odwiedziny chłopaka. W międzyczasie on ją woła. Mówi, że skończyła się zima, jest wiosna, nadszedł czas pieśni. Ostatecznie to jednak on się spóźnia i nie przychodzi. Dziewczyna wychodzi z domu, aby go poszukać. Na szczęście znajduje swojego ukochanego, a ten mówi, że jest idealna i bez skazy.
W trzeciej pieśni głos ma chór. Opowiada o tym, jak od strony pustyni w lektyce zbliża się król Salomon (stąd też pomysły, aby to właśnie jemu przypisywać autorstwo Pieśni nad Pieśniami). Mamy piękny orszak, bogato zdobiony baldachim, lektykę wyściełaną purpurą. Ogólnie przepych, przepych i jeszcze raz przepych. Sam Salomon nosi diadem z dnia swoich zaślubin. W ten sposób sygnalizuje się, że tematem tej pieśni jest właściwie wesele i celebracja związku Oblubieńca z Oblubienicą. Mężczyzna po raz kolejny wychwala piękno kobiety. Oczekuje, aż ta przyjdzie do niego. Odchodzi od zmysłów z powodu tego czekania. Widać jak silnie ona na niego działa. Tutaj pojawiają się określenia, które potem mężczyźni na całym świecie będą eksploatować przez wieki: kobieta jest miodem i mlekiem, źródłem życia, pięknym ogrodem.
W pieśni czwartej ona opowiada o tym, jak lekko śpiąca już czekała na to, aż przyjdzie do niej ukochany. Była wykąpana i gotowa do snu. Kiedy on już zapukał do drzwi i próbował ją zachęcić, aby do niego wyszła, ona – jak to kobieta – zastosowała standardową grę. A to, że już ma umyte stopy, że już się jej nie chce ubierać sukni… Wszyscy to znamy – chcę, ale jednak mi się nie chce. Jak reaguje Oblubieniec? Wkłada rękę przez drzwi, aby dotknąć ręki kochanki. Ta próbuje w tym geście zamknąć całą swą miłość, ale jak to zwykle bywa – bez rozmowy nie ma porozumienia. Mężczyzna uznaje, że kobieta nie chce mieć z nim nic wspólnego, więc odchodzi. Teraz to ona musi się pokajać. Szuka go, krzyczy w ciemności. I znów – motyw, który potem świetnie wykorzysta wielu literatów i reżyserów. Zrozpaczona Oblubienica szuka swojego kochanka, ale napotyka straż. Ta z kolei bierze ją za prostytutkę. Straż bije kobietę, odziera z pięknego płaszcza i kaleczy jej delikatne ciało. Podsumowując: to dramatyczny moment w całej historii. Kiedy chór pyta, gdzie jest Oblubieniec, mówi, że pasie stado w ogrodzie. W międzyczasie i ona i on myślą o tym, jak to drugie jest dla nich ważne.
Pieśń piąta rozpoczyna się od przechadzki dziewczyny po ogrodzie. Bohaterka podziwia roślinność i przy okazji spotyka orszak królewski, który nazywa ją Szulamitką. Pojawia się Oblubieniec, który ponownie zachwyca się dziewczyną. Ta zachęca, aby poszedł z nią. Para się pogodziła.
Pieśń szósta to właściwie podsumowanie całej Pieśni nad Pieśniami. Bardzo dużo tutaj pochwał dla miłości, zadumy nad jej siłą. Bohaterowie wyrażają przekonanie, że miłość jest w stanie zwyciężyć wszystko i pokonać każde zrządzenie losu. Padają słynne zdania o tym, że miłości nie można kupić, nie można także ugasić jej żaru, a ona sama jest silniejsza od śmierci. Para jest już nierozłączna i z takim przekonaniem zostawia swoich słuchaczy.
Biblia - Pieśń nad Pieśniami: opracowanie
Pieśń nad Pieśniami to przepiękny utwór, zarówno pod względem obrazowania, jak i języka poetyckiego, a także samej treści. To wyjątkowy opis bardzo zmysłowej relacji łączącej kobietę i mężczyznę, przedstawiony z odpowiednim żarem i emocjami, wyraźnym odesłaniem do cielesnego charakteru tej relacji bez natrętnych i dosadnych określeń. Z Pieśni nad Pieśniami niejeden poeta mógłby się uczyć, jak wysławiać miłość. I to właśnie przy literackich obrazach miłości przyda ci się wiedza z tej lektury. Kiedy możesz ją wykorzystać?
- Jeśli będziesz chciał opowiedzieć, jak wielką siłą jest miłość.
- Jeśli będziesz chciał powiedzieć, że miłość od samego początku była uznawana za silniejszą od śmierci.
- Przy nawiązywaniu do zmysłowego, cielesnego aspektu miłości (na przykład w kontekście utworów młodopolskich).
- Przy pokazywaniu, że relacja miłosna jest skomplikowana i niekiedy trudna.
Pamiętaj o motywach:
- miłości zwyciężającej wszystko,
- miłości łaskawej,
- miłości zmysłowej,
- miłości utraconej, której trzeba szukać,
- miłości odzyskanej.
Pamiętaj też, że Pieśń nad Pieśniami to nie tylko utwór o miłości. Nie możesz zapominać, że znajduje się w Biblii, co oznacza, że kontekstu religijnego nie da się tutaj zupełnie pominąć. Musisz pamiętać, że najpierw czytano Pieśń nad Pieśniami dosłownie. Uważano ją za zbiór pieśni weselnych, czyli po prostu element obrzędowości nie tylko żydowskiej, ale być może także arabskiej.
Z czasem pojawiła się interpretacja alegoryczna. Alegoria, czyli przedstawienie jakiejś myśli albo idei za pomocą obrazu, albo symbolu. Jak myślisz, czyim obrazem mogą być Oblubieniec i Oblubienica? Wersji jest co najmniej kilka, choć wszystkie kręcą się wokół relacji Bóg – Kościół. Może to więc być układ:
- Bóg – Izrael,
- Mesjasz – naród wybrany,
- Bóg – Najświętsza Maria Panna,
- Chrystus – Nowy Kościół,
- Bóg – ludzkość, która po okresie niewiary powraca do swojego Pana,
- Chrystus – każdy człowiek (Oblubienica jako każdy członek Kościoła).
W ten sposób Pieśń nad Pieśniami można traktować jako alegoryczne przedstawienie skomplikowanej relacji między Bogiem a jego Kościołem. Możemy się w niej doszukać wielkiej miłości, ale i burz, silnych więzów i bolesnych rozstań. Pieśń nad Pieśniami może ci się przydać w wielu różnych kontekstach, zarówno religijnych, jak i obrazów miłości. Pamiętaj, że niezależnie od tego, o jakiej miłości mówimy, zawsze jest ona silniejsza niż śmierć. Ten obraz miłości Boga do ludzi będzie opiewał Jan Kochanowski w swoich pieśniach, z tego przekonania będą czerpać romantycy, w końcu ten model utrwali się w doskonale znanej ci popkulturze.
Biblia - Pieśń nad Pieśniami: dla ambitnych
Pieśń nad Pieśniami ma swój odpowiednik w Nowym Testamencie. Są nim dwa hymny o miłości pochodzące z listów świętego Pawła Apostoła, w tym ten najsłynniejszy, z Pierwszego Listu do Koryntian, który przytoczyliśmy ci na początku nagrania. W tradycji kościelnej bardzo często sięgali do nich mistycy, między innymi święty Jan od Krzyża. Mocno nawiązuje do tej alegorii również dzieło poświęcone innej mistyczce, czyli rzeźba Berniniego „Ekstaza świętej Teresy”. Jeśli widziałeś film „Anioły i Demony”, to pewnie wiesz, którą rzeźbę mamy na myśli.
Jeśli przyjdzie ci omawiać ten utwór, możesz odwołać się między innymi do słynnego cyklu grafik Salvadora Dalego z tysiąc dziewięćset siedemdziesiątego pierwszego roku. Ponadto wielu muzyków inspirowało się Pieśnią nad Pieśniami, między innymi Jan Sebastian Bach, Mozart czy Krzysztof Penderecki. Słynny malarz żydowskiego pochodzenia Marc Chagall również w swoich obrazach nawiązywał do przedstawień Oblubieńca i Oblubienicy, a także Dawida i Batszeby (historia ich związku to z kolei wstęp do jednego z psalmów z Księgi Psalmów).
