Spis treści
- Biblia - Księga Rodzaju: najważniejsze informacje
- Biblia - Księga Rodzaju: streszczenie
- Biblia - Księga Rodzaju: opracowanie
- Biblia - Księga Rodzaju: dla ambitnych
Księga Rodzaju jest jedną z ksiąg założycielskich dla tradycji katolickiej i nie tylko. To tutaj znajdują się opisy stworzenia, potopu zesłanego przez Boga, tutaj mowa jest o Abrahamie, który miał poświęcić własne dziecko. W końcu jest też rzecz o grzechach ludzkości, tym pierwszym i tych tak słynnych, jak bratobójstwo Kaina. To jest naprawdę świetna opowieść, napisana w bardzo barwny sposób. Co szczególnie ciekawe, Księga Rodzaju nie mitologizuje głównych postaci, pokazuje je w pełnej krasie, ze wszystkimi przywarami. Oprócz tego, że to jedna z ważniejszych ksiąg Starego Testamentu, to także zbiór archetypowych, kluczowych dla kultury przedstawień. Kojarzysz powiedzenie o szukaniu dziesięciu sprawiedliwych? To z Księgi Rodzaju. Podobnie jak „zamienić się w słup soli” związane z żoną Lota, która podczas pogromu Sodomy i Gomory popatrzyła tam, gdzie miała nie patrzeć. Sodoma i Gomora to symbole rozpusty zaczerpnięte właśnie z Księgi Rodzaju.
Warto choć część tych historii mieć w pamięci, bo te charakterystyczne symbole pomogą ci przy niejednej lekturze. Przeczytaj albo posłuchaj naszego nagrania, a na pewno nic ci nie umknie.
Biblia - Księga Rodzaju: najważniejsze informacje
Pamiętaj, że Księga Rodzaju:
- To pierwsza księga Starego Testamentu należąca do Pięcioksięgu, czyli Tory.
- Według niektórych spisał ją Mojżesz między trzynastym a dwunastym wiekiem przed naszą erą, ale nie jest to pewne.
- Jest to księga historyczna, opisująca wydarzenia w porządku chronologicznym, większa ich część wynika z siebie nawzajem.
- Księga Rodzaju opisuje początki ludzkości do powstania narodu Izraela, ostatnia część poświęcona jest Józefowi i jego braciom, czyli dwunastu synom Jakuba, z których wywodzi się dwanaście rodów Izraela.
Tyle na początek. Czas na konkrety.
Akcja Księgi Rodzaju rozgrywa się na Bliskim Wschodzie. Przede wszystkim w Mezopotamii (dzisiejszym Iranie i Iraku), na terenie dzisiejszego Izraela, Jordanii, a także Libanu i Egiptu. Początek dziejów – czyli stworzenie świata – jest oczywiście nieznany, natomiast wydarzenia od czasów Adama i Ewy oraz ich dzieci obejmują okres od dwutysięcznego roku przed Chrystusem do roku tysiąc sześćset pięćdziesiątego przed pojawieniem się Chrystusa.
Bohaterów Księgi Rodzaju trudno wymienić. Z najważniejszych oczywiście musisz pamiętać o:
- Adamie i Ewie;
- ich synach Kainie i Ablu;
- Noem, budowniczym Arki;
- Abramie, który stał się potem Abrahamem, któremu żona Sara w wieku stu lat urodziła dziecko;
- o Izaaku, synu Abrahama, który miał się stać ofiarą dla Boga;
- o Locie, jedynym sprawiedliwym w Sodomie;
- o Jakubie, który przez czternaście lat zabiegał o ukochaną Rachelę;
- o Józefie i pozostałych synach Jakuba, z których wywodzi się dwanaście rodów Izraela.
Biblia - Księga Rodzaju: streszczenie
Nie musisz znać całej Księgi Rodzaju. Aby się zresztą połapać we wszystkich związkach rodzinnych, naprawdę trzeba trochę wprawy. Dlatego przedstawimy ci jedynie najważniejsze epizody, które mogą ci się przydać w odniesieniu do innych lektur. Spokojnie, damy radę.
Pierwsza historia to oczywiście historia stworzenia. Musisz pamiętać, że stworzenie odbywało się przez sześć dni, obejmowało stworzenie nieba i ziemi, rozdzielenie lądów i wód, stworzenie fauny i flory. Człowiek został stworzony w szóstym dniu na obraz i podobieństwo Boże. Bóg stworzył mężczyznę i kobietę – Adama i Ewę. Obdarzył ich płodnością i oddał im ziemię we władanie.
Pamiętaj, że w Księdze Rodzaju pojawia się za chwilę drugi obraz stworzenia. Tutaj mówi się, że Bóg ulepił człowieka z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrza duszę, po czym umieścił go we wspaniałym ogrodzie Eden, znajdującym się w dorzeczu czterech rzek: Piszon, Gichon, Chiddekel i Perat. Eden był miejscem pełnym bogactwa i bujnej roślinności. Ale Bóg miał też trochę pracy dla człowieka: przyprowadza do niego zwierzęta, każe je nazywać. Mężczyzna, którego stworzył, był jednak bardzo samotny, więc Bóg postanowił to zmienić. Dopiero tutaj pojawia się historia o tym, że kobieta została stworzona z żebra Adama. Tak czy siak, mamy szczęśliwą parę, która mieszka w Raju. Ale… obowiązuje ich jeden zakaz. Mogli jeść ze wszystkich drzew oprócz jednego. Znasz doskonale tę historię, która powtarzana jest tak wiele razy. Zabroń czegoś, a możesz być pewny, że ktoś to zrobi. W tym przypadku Ewie w decyzji pomógł Szatan pod postacią węża. Potem Ewa namówiła Adama i problem gotowy. Wystarczył jeden kęs owocu z zakazanego drzewa, aby zorientowali się, jak wielki błąd popełnili. Poznali grzech i już wiedzieli, że będą przykre konsekwencje. Ukrywanie się w krzakach niewiele pomogło. Kara była nieunikniona. Adam i Ewa zostali wygnani z raju, ponadto Ewie Bóg zapowiedział, że będzie w bólu rodzić potomstwo, z kolei mężczyzna będzie musiał włożyć spory wysiłek w zdobywanie pożywienia. Skończyła się sielanka, zaczęło się ziemskie życie. Jednak Bóg nie zostawił ludzi tak do końca samym sobie, postawił bowiem na ich straży anioła z ognistym mieczem.
Drugi epizod, o którym musisz pamiętać, to historia Kaina i Abla, synów Adama i Ewy. Kain składał Bogu ofiary z plonów, Abel hodował bydło i z niego składał ofiary. Bogu podobała się bardziej ta druga ofiara. Kain zazdrościł Ablowi łaski Pana, jaką ten się cieszył. Zazdrość popchnęła go do zabójstwa brata. Ponownie, czyn nie mógł ujść uwadze Boga. Śladem i symbolem bratobójstwa uczynił On krwawe znamię, które pojawiło się na czole Kaina. Oczywiście wygnał go również z ziemi zamieszkałej przez Adama i Ewę. Kain zawędrował do kraju Nod. Tam osiadł i założył własną rodzinę.
Trzeci syn Adama i Ewy dał początek pokoleniu, z którego wywodzi się Noe. Kolejne pokolenia ludzkości niestety okazywały się coraz gorsze i w końcu Bogu skończyła się cierpliwość. Postanowił unicestwić swoje stworzenie. Jednak zanim zesłał na ziemię potop, kazał Noemu zbudować arkę i zabrać do niej po jednej parze każdego gatunku zwierząt. Razem z rodziną Noego miały one dać początek nowemu światu. Potop trwał czterdzieści dni i czterdzieści nocy i zniszczył wszystko, poza arką, rzecz jasna. Po stu pięćdziesięciu dniach wody zaczęły opadać, a gołębica (symbol Ducha Świętego) przyniosła Noemu zieloną gałązkę – zapowiedź nowego świata. Po wyjściu na ląd Noe złożył Bogu ofiarę, a ten zapowiedział, że już nigdy nie ześle potopu na ziemię. Znakiem tego przymierza była tęcza, która pojawiła się na niebie. Warto też mieć na uwadze, że Noe miał syna Chama. Młody człowiek pewnego razu zaczął wyśmiewać swojego ojca, gdy ten się upił i zasnął nagi bez okrycia. Noe przeklął syna, a początek narodowi Izraela dał Sem.
Kolejna historia z Księgi Rodzaju to opowieść o wieży Babel. Ludzie mówili jednym językiem, mogli więc łatwo ze sobą współpracować. Postanowili zbudować wieżę, która dosięgnie nieba. Jednak Bóg przerwał te bałwochwalcze plany i pomieszał ludziom języki. Wieża Babel pozostała niedokończona.
Następna historia dotyczy Abrama, który ożenił się z Saraj, kobietą bezpłodną. Jednak Bóg podczas objawienia obiecał Abramowi, że stanie się protoplastą wielkiego i silnego narodu. Kazał mu przenieść się do Kanaan. Ziemia ta nie obfitowała w pożywienie, dlatego Abram musiał długo wędrować w poszukiwaniu jedzenia. Wraz z bratankiem Lotem dotarł do Egiptu, gdzie faraon próbował zabrać mu żonę, na szczęście bezskutecznie. Następnie Abram i Lot się rozdzielili. Abram został w Kanaan i tutaj Bóg zawarł z nim przymierze i ponownie obiecał mu liczne potomstwo. Wkrótce niewolnica Abrama – Hagar, zaszła z nim w ciążę i zaczęła znieważać żonę Abrama Saraj. Ta z kolei ją upokorzyła. Hagar uciekła na pustynię, gdzie znalazł ją Bóg i polecił jej nazwać syna Izmael. Gdy Abram miał dziewięćdziesiąt dziewięć lat, Bóg odnowił z nim przymierze, jemu nadał imię Abraham, jego żonie – Sara. Znakiem przymierza miało być obrzezanie wszystkich męskich niemowląt w wieku ośmiu dni. W tym czasie Abrahamowi trzech wędrowców (byli to aniołowie pańscy) obwieściło, że żona za rok urodzi mu syna, którego ma nazwać Izaak. Przy okazji powiedzieli mu, że idą do Sodomy, aby ją zniszczyć. Abraham ubłagał ich, aby nie robili tego, jeśli znajdą tam choć dziesięciu sprawiedliwych.
W Sodomie mieszkał tylko jeden sprawiedliwy – Lot, czyli bratanek Abrahama. Cała reszta oddawała się rozpuście. Lot przyjął w swoim domu dwóch posłańców, którzy wcześniej odwiedzili Abrahama. Mieszkańcy Sodomy chcieli, aby Lot wydał im przybyszów. Ten był gotowy w zamian oddać im swoje córki, ostatecznie jednak boscy posłańcy oślepili przestępców, a Lotowi nakazali wraz z rodziną uciec z miasta. Był tylko jeden warunek, — mają się nie oglądać za siebie. Kto nie posłuchał? Oczywiście żona, która od razu zamieniła się w słup soli. Bóg zniszczył Sodomę i Gomorę, zsyłając na te miasta deszcz ognia i siarki.
Wracamy do Abrahama. Miał kilka dziwnych przygód po drodze, ale najważniejsze jest to, że gdy miał sto lat, Sara urodziła Izaaka. Niestety dość szybko Bóg zażądał, by Abraham złożył swojego syna w ofierze. Na szczęście była to tylko próba i zanim Abraham zabił syna, anioł mu przeszkodził. W ofierze został złożony baranek, a Bóg pobłogosławił Abrahamowi, który zmarł w wieku stu siedemdziesięciu pięciu lat.
Kiedy Izaak się zestarzał, postanowił przekazać swoje błogosławieństwo Ezawowi, jednemu ze swoich synów. Jednak w wyniku podstępu żony Rebeki pobłogosławił młodszemu synowi – Jakubowi. Ten ostatni musiał uciekać przed bratem. Udał się do wuja Labana. Po drodze usnął i miał sen o drabinie, po której aniołowie wchodzą do nieba. Na samej górze był Bóg, który pobłogosławił Jakubowi i oddał mu ziemię, na której ten spał, w panowanie. Ziemię tę Jakub nazwał Betel. U wuja spotkał Rachelę, jego córkę, w której się zakochał. W zamian za ślub z nią zgodził się pracować dla Labana przez siedem lat. Po siedmiu latach Laban w noc poślubną oddał mu jednak siostrę Racheli, Leę, a za Rachelę zażyczył sobie kolejnych siedmiu lat pracy. Po ślubie okazało się, że Rachela jest bezpłodna. Oddawała więc Jakubowi kolejne niewolnice. Na szczęście po wielu latach urodziła w końcu upragnione dziecko – Józefa. Jakub ruszył w drogę powrotną do domu. W Betel doszło do odnowienia przymierza między Bogiem i Jakubem.
Jakub od samego początku wyróżniał jednego swojego syna – Józefa. Jak się domyślasz, reszta braci nie była tym zachwycona. Sprzedali go kupcom, a ojcu powiedzieli, że jego ulubieńca rozszarpały dzikie zwierzęta. Józef stał się sługą Potifara, wysokiego urzędnika dworzan. Z czasem został zarządcą w jego domu. Uwieść go chciała żona Potifara, a kiedy się to nie udało, oskarżyła go o gwałt. W więzieniu Józef zyskał sławę dzięki swoim przepowiedniom i zdolności tłumaczenia snów. Pewnego razu wezwał go faraon, któremu Józef wytłumaczył sen wieszczący siedem lat urodzaju i siedem lat głodu w Egipcie. Faraon uczynił Józefa zarządcą. Z czasem bohater pojednał się z braćmi. Po śnie, w którym Józefowi Bóg przepowiedział, że wyprowadzi go z Egiptu, zamieszkał w ziemi Ramses. Zmarł w wieku stu dziesięciu lat. Od niego i jego braci wywodzi się dwanaście rodów Izraela. Na tym kończy się Księga Rodzaju.
Biblia - Księga Rodzaju: opracowanie
Księga Rodzaju opowiada historię ludzkości od stworzenia świata do powstania narodu Izraela. Najważniejsze momenty tej historii to:
- Stworzenie świata,
- Grzech pierwszych rodziców,
- Historia Kaina i Abla,
- Potop i Arka Noego,
- Przymierze Abrahama z Bogiem,
- Sprawiedliwy Lot i zniszczenie Sodomy i Gomory,
- Historia poświęcenia Izaaka,
- Historia Jakuba i Rachel,
- Opowieść o Józefie i jego pojednaniu z braćmi.
Motywy, które swoje źródła mają w Księdze Rodzaju, to:
- motyw stworzenia (Genesis),
- motyw grzechu pierworodnego,
- motyw Szatana namawiającego do grzechu,
- motyw potopu,
- motyw Arki,
- motyw bratobójstwa,
- motyw poświęcenia syna przez ojca,
- motyw jednego sprawiedliwego,
- motyw gniewu bożego.
Symbole, o których musisz pamiętać, to:
- Wąż – symbol Szatana i grzechu,
- Raj – Arkadia, miejsce szczęśliwości,
- Wieża Babel – symbol pomieszania, niezgody,
- Potop – symbol zagłady,
- Tęcza – symbol pojednania,
- Drabina – droga do Boga,
- Gołębica – symbol Ducha Świętego, pojednania z Bogiem.
Biblia - Księga Rodzaju: dla ambitnych
O Adamie i Ewie pisali wszyscy najwięksi, bardzo często malowano również tę parę, najczęściej jeszcze w Raju. Najsłynniejsze malarskie przedstawienia inspirowane Księgą Rodzaju to „Adam i Ewa” Rubensa, „Kain i Abel” Tycjana i oczywiście freski w Kaplicy Sykstyńskiej namalowane przez Michała Anioła. Kain i Abel to para postaci, którą malowano prawie równie często, co Adama i Ewę – słynny jest obraz malarza żydowskiego pochodzenia Marca Chagalla „Kain zabija Abla”, który w kontekście dwudziestowiecznej historii zyskuje szczególnego znaczenia. Bardzo często malowano również historię wieży Babel – najsłynniejsze jej przedstawienie to obraz Pietera Bruegla.
Z literackich kontekstów możesz wspomnieć o wierszach Wisławy Szymborskiej „Wieża Babel” i „Żona Lota”. Jednym z ważniejszych dzieł jest też powieść Tomasza Manna „Józef i jego bracia”. Autor w trzech tomach przedstawia historię synów Jakuba, ze szczególnym uwzględnieniem Józefa. Opowiada w ten sposób o losach rodziny, od której swój początek wziął naród wybrany.
