Nowy model bezpieczeństwa UE. Odpowiedzialność spoczywa także na obywatelach
W obliczu narastających zagrożeń – od wojny w Ukrainie, przez katastrofy klimatyczne, po cyberataki na infrastrukturę krytyczną – Komisja Europejska ogłosiła strategię "Unia Gotowości". W dokumencie apeluje do obywateli UE o przygotowanie się do przetrwania minimum 72 godzin bez dostępu do podstawowych usług, takich jak energia, woda czy pomoc medyczna. To przełomowy krok, który przenosi część odpowiedzialności za bezpieczeństwo na poziom indywidualny, a nie – jak dotąd – wyłącznie instytucjonalny.
Dlaczego teraz? Europa narażona bardziej niż kiedykolwiek
Strategia jest reakcją na:
- pandemię COVID-19, która obnażyła słabość łańcuchów dostaw,
- wzrost zagrożeń hybrydowych ze strony Rosji i innych podmiotów,
- rosnącą skalę klęsk żywiołowych w Europie – pożarów, powodzi, burz,
- wzmożone ataki na infrastrukturę krytyczną – oczyszczalnie, sieci energetyczne, transport.
Według ekspertów bezpieczeństwa, Europa znajduje się w punkcie zwrotnym – po raz pierwszy od dekad poważne zagrożenia nie są już postrzegane jako hipotetyczne.
Co powinny zawierać domowe zapasy? Zalecenia Komisji Europejskiej
Każde gospodarstwo domowe powinno mieć pod ręką:
- minimum 3 litry wody dziennie na osobę (łącznie na 3 dni),
- żywność długoterminową – konserwy, ryż, makaron, suszone strączki,
- leki i środki pierwszej pomocy,
- latarki, świece i alternatywne źródła energii,
- radio zasilane bateriami, aby móc odbierać komunikaty w przypadku awarii sieci,
- zapas gotówki (na wypadek awarii systemów płatności elektronicznych).
Te 72 godziny to okres uznawany przez KE za krytyczny czas potrzebny na uruchomienie pomocy publicznej w przypadku dużego kryzysu.
Edukacja kryzysowa w szkołach i infrastruktura o podwójnym zastosowaniu
W ramach strategii przewidziano również:
- edukację w szkołach z zakresu reagowania kryzysowego – od nauki obsługi apteczki po działania w razie alarmu,
- inwestycje w infrastrukturę o podwójnym przeznaczeniu – np. drogi przystosowane do ewakuacji oraz przenoszenia sprzętu wojskowego,
- modernizację sieci energetycznych i komunikacyjnych, by były odporne na sabotaż i cyberataki,
- mechanizm szybkiego reagowania – wspólnotową jednostkę gotową do udzielenia pomocy w przypadku transgranicznego zagrożenia.
Społeczeństwo odporne to społeczeństwo przygotowane
Wyniki badań Eurobarometru pokazują, że połowa obywateli UE nie byłaby w stanie przetrwać nawet 3 dni zakłóceń bez poważnych trudności. Najbardziej podatne są miasta, uzależnione od dostaw "just-in-time". "Poinformowani obywatele są bardziej skłonni działać, a nie panikować" – podkreślają autorzy strategii.
Niemcy liderem zmian. Polska i inne kraje mają wdrożyć podobne plany
Niemcy jako pierwsze zaktualizowały swoje wytyczne dotyczące obrony cywilnej. Minister spraw wewnętrznych Nancy Faeser otwarcie przywołała ryzyko rosyjskiej agresji jako impuls do działań. Pozostałe państwa członkowskie, w tym Polska, mają wdrożyć krajowe plany gotowości oparte na unijnych zaleceniach.
Choć eksperci popierają ogólną koncepcję, pojawiają się głosy, że trzy dni to zbyt mało. Historyczne kryzysy – jak blackouty czy powodzie – często wymagają znacznie dłuższego czasu reakcji. Niektórzy komentatorzy wskazują również, że dla gospodarstw domowych w trudnej sytuacji finansowej zalecenia mogą być trudne do zrealizowania bez wsparcia. W odpowiedzi pojawiają się postulaty o subsydia lub dopłaty do podstawowych zapasów awaryjnych.
