Stulecie zaczęło się we wrześniu
W opinii wielu politologów wydarzeniem otwierającym XXI wiek na świecie były zamachy z 11 września 2001 roku, które wstrząsnęły światem i rozpoczęły tzw. "wojnę z terroryzmem" prowadzoną przez Stany Zjednoczone przeciwko muzułmańskim fundamentalistom. Odpowiedzią USA na przeprowadzone przez islamistyczną Al-Ka’idę zamachy była interwencja wojskowa w Afganistanie (2001). Później Amerykanie weszli także do Iraku (2003).
Z kolei radykałowie ze świata islamskiego zareagowali serią kolejnych zamachów przeprowadzonych głównie w Europie - m.in. w Madrycie (2004), Londynie (2005), Paryżu (2015), Nicei (2016), Berlinie (2016) ale też na indonezyjskiej wyspie Bali (2002).
Odrobinę nadziei dała tzw. Arabska Wiosna, czyli prodemokratyczne protesty, które w latach 10. przetoczyły się przez kraje Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej. Niestety obaleni dyktatorzy w większości szybko zostali zastąpieni przez innych, a w Syrii rozpętała się kilkunastoletnia krwawa wojna domowa. Dodatkowo negatywnym skutkiem Arabskiej Wiosny była wielka fala nielegalnej migracji, jaka w 2015 roku zalała Europę.
To ostatnie wydarzenie spowodowało kryzys w Unii Europejskiej, a także dało impuls do rozwoju ugrupowań prawicowych, nacjonalistycznych i populistycznych w świecie Zachodu. Na efekty nie trzeba było długo czekać. W 2016 roku w Wielkiej Brytanii odbyło się referendum nad Brexitem w wyniku którego kraj ten opuścił Unię Europejską po 47 latach członkostwa w 2020 roku, w 2016 także prezydentem USA został kontrowersyjny biznesmen Donald Trump, a rok wcześniej w Polsce do władzy doszło Prawo i Sprawiedliwość. We Francji umocnił się Front Narodowy Marine Le Pen, a w Niemczech w siłę stale rośnie skrajnie prawicowa Alternatywa dla Niemiec (AfD).
Kryzys ukraiński
Pierwsze ćwierćwiecze XXI wieku to także czas wielkiego kryzysu i zawirowań historii na Ukrainie, która jako kraj buforowy między światem Zachodu a Rosją stanęła w centrum geopolitycznej uwagi. Wpierw miała tam miejsce Pomarańczowa Rewolucja (2004/2005), która doprowadziła do odsunięcia prorosyjskiego prezydenta Wiktora Janukowycza. Potem jednak Ukraińcy z powrotem wynieśli go do rangi głowy państwa i... znów się przeciwko niemu zbuntowali. Na krwawe wydarzenia Euromajdanu (2013/2014) i powtórne obalenie Janukowycza zareagowała tym razem Rosja rządzona autorytarnie od 1999 roku przez Władimira Putina.
Federacja Rosyjska już w 2008 roku pokazała złowrogie oblicze doprowadzając do krótkotrwałej wojny z Gruzją, co zwiastowało odejście tego kraju od polityki zbliżenia z Europą Zachodnią (czego symbolem stał się niemiecko-rosyjski gazociąg Nordstream). W 2014 roku jednak posunęła się jeszcze dalej - pod przykrywką tzw. "zielonych ludzików" zaanektowała ukraiński Krym oraz wywołała wojnę separatystyczną na wschodzie Ukrainy.
Po kilku latach wyciszenia Putin posunął się jeszcze dalej, atakując pełnoskalowo Ukrainę przy pomocy swojej armii w lutym 2022 roku. Tym razem prezydent Rosji jednak się przeliczył, bo dzięki pomocy ze strony Zachodu i silnemu oporowi Ukraińców, przewidywana na kilka dni wojna, trwa już blisko cztery lata i wciąż daleko do jej ostatecznego rozstrzygnięcia. Federacja Rosyjska osiągnęła tylko połowiczne sukcesy, ale też spektakularne porażki m.in. wycofując się spod Kijowa. Cały kryzys ukraiński doprowadził zaś do skrajnego zaognienia relacji Rosji z całym światem Zachodu, który zdaniem wielu analityków może w najbliższych latach zaowocować nawet wybuchem III wojny światowej.
W tle geopolitycznej układanki wciąż są: rosnące w siłę azjatyckie potęgi, czyli gospodarczo-technologiczny gigant Chiny, które stale mają w planach aneksję Tajwanu, a także Indie, które w tym okresie stały się najludniejszym państwem globu. Wciąż sił w programie nuklearnym, mimo sprzeciwu ze strony świata, próbuje Iran, a na Bliskim Wschodzie niemal nieustająco sączy się krwawy i bezlitosny konflikt Izrael-Palestyna wspierana przez świat arabski.
Przeczytaj również: Podsumowanie I ćwierćwiecza XXI wieku w Polsce. Tym żyła Polska
Komiksowa popkultura
Wydarzeniem tego ćwierćwiecza w kinach była popularność filmów fantasy, a zwłaszcza adaptacje komiksów spod znaku Marvela i DC Comics, ekranizacje książkowych przygód "Harry'ego Pottera" oraz "Władcy Pierścieni". Rekordy popularności bił też film science fiction "Avatar". Wielką popularnością cieszyły się również filmy animowane, takie jak "Shrek", "Epoka lodowcowa", "Madagaskar", czy "Kraina lodu".
Znakomicie odświeżono serię filmów o Jamesie Bondzie, w którego na przestrzeni kilkunastu lat (2006-2021) wcielał się brawurowo Daniel Craig.
W muzyce epoka została zdominowana przez dwa nurty: pop i hip-hop, który na stałe już dołączył do mainstreamu. W gronie tego pierwszego wyróżnić trzeba m.in. wielką popularność Taylor Swift, Adele, Lady Gagi, czy Britney Spears.
Pierwsze ćwierć wieku XXI zapisze się w historii również za sprawą licznych znakomitych seriali. Niemal cały świat śledził losy bohaterów takich tytułów jak "Gra o tron", "Lost", "The Office" "Squid Game", czy uważane za jeden z najlepszych seriali wszech czasów - "Breaking Bad".
Zmieniła się także sama konsumpcja kultury - pojawiły się serwisy streamingowe takie jak Netflix, czy Spotify.
Świat sportu z podziwem patrzył na wyczyny takich zawodników jak piłkarze Lionel Messi i Cristiano Ronaldo, koszykarz LeBron James, tenisiści Novak Djoković, Roger Federer i Rafael Nadal, pływak Michael Phelps, biegacz Usain Bolt, czy kolarz Lance Armstrong, wobec którego później jednak wybuchła wielka afera dopingowa podważająca jego dokonania.
Do historii przeszły też organizowane z wielkim rozmachem igrzyska w Pekinie (2008), Londynie (2012), Rio de Janeiro (2016) i Paryżu (2024), a także mundiale w RPA (2010 - pierwsze mistrzostwa globu w Afryce), Brazylii (2014), czy Katarze (2022).
Eksplozja technologii
Za sprawą technologii radykalnie zmieniał się świat wokół nas - gwałtownie rozwinął się Internet, gdzie wielką popularność zyskały media społecznościowe (jak Facebook, Instagram i Twitter), ale też serwisy rozrywkowe typu YouTube, czy TikTok. Jednym z wynalazków ćwierćwiecza był smartfon, który sprawił, iż Internet stał się naszym nieodłącznym towarzyszem niemal przez cały czas, a pod koniec 25-lecia prawdziwą rewolucję wywołały nowe generacje sztucznej inteligencji (AI), które szokowały swoimi coraz większymi możliwościami.
XXI wiek to również baronowie technologiczni, którzy dorobili się gigantycznych fortun na innowacyjnych biznesach, czego przykładem jest m.in. Elon Musk. Założona przez niego firma neurotechnologiczna Neuralink w 2024 roku po raz pierwszy wszczepiła człowiekowi implant mózgowy, co może zwiastować zupełnie nową erę i swoiste połączenie wirtualnej rzeczywistości z realną.
Okres po 2001 roku przyniósł również gwałtowny rozwój technologii dronów, czyli małych bezzałogowych statków powietrznych. Sprawdzały się one jako gadżety służące np. do kręcenia spektakularnych filmów, ale też niestety znalazły swoje znaczące zastosowanie na polach bitewnych współczesnych wojen.
Te wydarzenia poruszały cały świat
Pierwsze dwudziestopięciolecie XXI wieku to również oczywiście liczne katastrofy naturalne, takie jak trzęsienie Ziemi i tsunami w Azji (2004), uderzenie huraganu Katrina w Nowy Orlean (2005), trzęsienie ziemi na Haiti (2010), katastrofa w japońskiej elektrowni jądrowej Fukushima (2011), czy epidemia eboli w Afryce w połowie lat 10. Cała ludzkość odczuła też skutki pandemii COVID-19 (2020-2023), a swoje konsekwencje miał też globalny kryzys finansowy z lat 2008–2009.
W 2022 roku świat żegnał wieloletnią królową Wielkiej Brytanii Elżbietę II, a wcześniej wybitnego polskiego papieża Jana Pawła II (2005). W 2013 roku z kolei wszystkich zaszokowała decyzja o abdykacji Ojca Świętego Benedykta XVI, którego zastąpił papież Franciszek. Wydarzeniem popkulturowym był też wybór pierwszego czarnoskórego polityka, Baracka Obamy na prezydenta USA w 2008 roku.
Dochodziło również do przekształceń społecznych - wzmocniła się narracja kryzysu klimatycznego, w siłę rósł ruch obrony praw LGBT oraz postępowała feminizacja życia społecznego wyrażana m.in. przez ruch Me Too, który podkreślał problem molestowania seksualnego kobiet. Jednocześnie świat Zachodu pogrążył się w kontrowersyjnej poprawności politycznej i związanej z nim tzw. cancel culture.
Do głosu doszło też pokolenie Z (czyli urodzeni po 1995 roku), dla którego świat nowych technologii stanowił zupełnie naturalne środowisko. To właśnie ono będzie kształtować obraz naszego świata w kolejnym, rozpoczynającym się 1 stycznia 2026 roku, ćwierćwieczu.
Najważniejsze wydarzenia I ćwierćwiecza XXI stulecia na świecie. Zobacz je wszystkie w galerii:
