A jednak się zmienia
Zmiana klimatu to zjawisko obserwowane przez naukowców od wielu dziesięcioleci, jednak na przestrzeni ostatnich lat drastycznie przyspieszające. Wskutek nasilania tego procesu następuje stałe pogorszenie zdrowia w wielu miejscach na świecie, także w Polsce. Zauważalne jest także i w naszym regionie coraz częstsze występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, huraganów, burz czy wielotygodniowych upałów.
Wszystko jeszcze przed nami
Eksperci szacują, że to dopiero początek negatywnych następstw zmiany klimatu. W najbliższych latach zaobserwować będzie można wiele innych, nowych zagrożeń – jak np. całkowite zalewanie wysp oceanicznych, pustynnienie i stepowienie wielu obszarów, czy poważną utratę różnorodności biologicznej, która w bezpośredni sposób przełoży się na bezpieczeństwo żywnościowe całych regionów czy krajów.Rolnicy i naukowcy pracujący na kujawsko-pomorskich uczelniach biją na alarm ostrzegając przed stepowieniem urodzajnych Kujaw. Chronicznie brakuje nam wody wskutek opadania poziomu wód gruntowych. Wystarczy spojrzeć na Wisłę, by potwierdzić ubytki wody w naszych rzekach.
Przegrzana planeta
Zmiana klimatu wywołuje szereg negatywnych skutków zdrowotnych, często pozornie niezwiązanych z samym wzrostem temperatury. WHO szacuje, że zmiana klimatu bezpośrednio powoduje ponad 140 tysięcy zgonów rocznie, przede wszystkim w Afryce i w Południowo-Wschodniej Azji, ale tez nie ominie i naszej części świata. Już dzisiaj widzimy ekstremalne temperatury we Francji, Hiszpanii, czy Gracji. Pochłaniają one wiele tysięcy ofiar, głównie wśród osób starszych, ale nie tylko.
Do grup szczególnie narażonych na skutki zmiany klimatu należą dzieci, osoby starsze, kobiety w ciąży i osoby chore. Prawie 88% wszystkich przypadków związanych ze skutkami zmian klimatu występuje u dzieci poniżej piątego roku życia. Noworodki są najbardziej narażone na trwałe skutki niedożywienia, choroby biegunkowe czy najcięższe konsekwencje dengi. Dzieci do 5 roku życia są narażone na odwodnienie, choroby nerek, problemy ze zdrowiem psychicznym i zaburzenia emocjonalne.
Konsekwencje
Zmieniający się klimat powoduje liczne wspomniane konsekwencje, takie jak m.in. fale upałów, ekstremalne zjawiska pogodowe, dłuższy sezon wegetacyjny, wyższa średnia temperatura, niedobory wody i żywności. Skutki zdrowotne tych konsekwencji można podzielić na bezpośrednie: nagłe zgony w wyniku wypadków lub urazów, choroby psychiczne lub alergie, oraz pośrednie – jak choroby wektorowe, choroby przewlekłe i objawy niespecyficzne, wynikające z narażenia na skutki zmiany klimatu.
Nasze zdrowie
Do schorzeń, których oczekiwany wzrost lekarze i naukowcy wiążą ze zmianą klimatu, należą m.in. choroby układu sercowo-naczyniowego, udary, odwodnienia będące skutkiem fal upałów, zawały serca związane zarówno z upałami, jak gwałtownymi zjawiskami pogodowymi, rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych, głównie wektorowych, przenoszonych m.in. przez gryzonie, komary, kleszcze. Na przestrzeni ostatnich, coraz cieplejszych, 10 lat w Polsce odnotowano pięciokrotny wzrost zachorowań na przenoszoną przez kleszcze boreliozę. Co prawda nastąpił wzrost diagnostyki w tym zakresie, jednak nasilone rozprzestrzenianie się kleszczy jest wynikiem zmian klimatycznych.Pokrewna cholerze bakteria przecinkowca „vibrio vulfinicus” występuje w wodach Bałtyku. Zakażenie nią może prowadzić do zgonu – jedynie latem 2019 roku odnotowano cztery takie przypadki. Naukowcy ostrzegają, że w topniejących pokrywach lodowych uwięzionych jest kilkadziesiąt nieznanych współczesnej nauce wirusów.
Wzrastającym zagrożeniem w Polsce są również choroby przenoszone drogą pokarmową i przez wodę. W okresie zimowym liczba chorych na salmonellozę przenoszoną drogą pokarmową wynosi około 500 zachorowań miesięcznie, latem wzrasta do ok. 2500 przypadków (Błażejczyk et al. 2014). Ze względu na wzrost temperatur średnich i towarzyszące mu obniżenie jakości wód eksperci szacują, że liczba zachorowań będzie wzrastać, gdyż wraz ze wzrostem temperatur jakość wód znacząco się pogarsza.
Depresja klimatyczna
Zmiana klimatu wpływa na zdrowie psychiczne. Konsekwencje tego procesu, począwszy od rosnących temperatur, fal upałów, powodzi, ekstremalnych zjawisk pogodowych, susz, pożarów, zanikania rzek, pustynnienia, po rozprzestrzenianie chorób zakaźnych czy poczucie lęku przed katastrofą oraz brak poczucia bezpieczeństwa powodują u ludzi stres i zmiany w samopoczuciu, co może wpływać na więzy społeczne, nasilenie agresji, długotrwały niepokój oraz na wzrost napięć społecznych. Dodatkowo wypadki, urazy czy nagłe indywidualne traumatyczne doświadczenia mogą prowadzić do powstawania zespołu stresu pourazowego. Jednocześnie wyraźnie brakuje badań psychiatrycznych dotyczących zaburzeń psychicznych stricte związanych ze zmianą klimatu. Na depresję cierpi obecnie ponad 315 mln ludzi na świecie, z czego 1,5 mln w Polsce. Szacowany zewnętrzny koszt zdrowotny skutków depresji, w tym koszty lekarstw, wizyt u specjalistów, to dziś dziesiątki milionów złotych. Do jezyka potocznego włączone zostało sformułowanie depresji klimatycznej, łączonej z poczuciem lęku przed przyszłością związanego z degradacją ekosystemów, zmianą warunków życia na Ziemi czy brakiem możliwości zapewnienia godnych warunków życia kolejnym pokoleniom. Temat zdrowia psychicznego w kontekście skutków zmiany klimatu zdobywa coraz większe zainteresowanie opinii publicznej i badaczy między innymi na na UMK w Toruniu.
