Katowice Giszowiec – zwiedzanie, historia nazwy, zdjęcia śląskiego miasta-ogrodu

Spis treści

1. Giszowiec – ile ma lat i skąd wzięła się nazwa?
2. Historia Giszowca, katowickiego miasta–ogrodu
3. Katowice Giszowiec – zwiedzanie
4. Kiedy Jarmark w Giszowcu?
5. Restauracje w pobliżu i dojazd do Giszowca

Odrobinę w cieniu Nikiszowca, Giszowiec ma wiele do zaoferowania. Piękne, zielone osiedle górnicze powstałe na początku XX wieku można zwiedzać cały rok – zachwyca od wiosny do zimy. Jaka jest jego historia? Jakie czekają w nim atrakcje i co zwiedzać?

Giszowiec – ile ma lat i skąd wzięła się nazwa?

Nazwa dzielnicy Giszowiec w Katowicach pochodzi od nazwiska Georga von Gieschego (1653-1716), pioniera przemysłu górniczo-hutniczego na Śląsku. Niemal dwieście lat po jego śmierci właściciele niemieckiej spółki Georg von Giesches Erben (pol. spadkobiercy Gieschego), wybudowali osiedle dla górników pracujących w należącej do nich kopalni „Giesche” (obecnie „Wieczorek”) i nazwali je Gieschewald (pol. las Gieschego) na cześć przedsiębiorcy.

Giszowiec ma już ponad 110 lat. Jego budowa rozpoczęła się w 1907, zakończyła w 1910 roku, a ostatnie budynki wyglądem nawiązujące do pierwotnego założenia oddano do użytku w 1940 r. Już po roku na osiedle wprowadziły się pierwsze rodziny. Od 1922 roku formalnie zaczęło figurować pod polską nazwą – Giszowiec. Na tym jednak nie koniec. W PRL ze względów ideologicznych przemianowano je na Osiedle Staszica (od Kopalni Węgla Kamiennego Staszic). Do obecnej nazwy Giszowca oficjalnie powrócono dopiero w 1990 roku.

Historia Giszowca, katowickiego miasta–ogrodu

Giszowiec (1907-1910) zbudowano na podstawie projektu Georga i Emila Zillmannów, niemieckich architektów. Ewidentnie zafascynowani koncepcją miast-ogrodów Ebenezera Howarda, zaplanowali osiedle wśród mnóstwa drzew i zieleni (stąd jego pierwotna nazwa, Gieschewald – las Gieschego), estetyką nawiązujące do wsi śląskiej. Projekt na szczęście udało się zrealizować i do dziś Giszowiec często (i zupełnie zasłużenie) nazywany jest najbardziej zieloną dzielnicą Katowic.

Kolonia miała być samowystarczalna, górnikom oddano więc do dyspozycji m.in. budynki sklepów i łaźni, szkół, a także ośrodki kulturalne i sportowe, czy karczmę. W 1926 r. w wyniku kłopotów finansowych, właściciele kopalni połączyli siły z Silesian American Corporation, a dla nowych amerykańskich pracowników wybudowano domy mieszkalne z ciemnej cegły nawiązujące i do zabudowy Giszowca, i do tej amerykańskiej, oraz… pola golfowe, które jednak nie przetrwały do dziś. Domów wielorodzinnych wybudowanych według różnych projektów ostatecznie powstało ponad 300.

Niestety, w okresie PRL znaczna część historycznej zabudowy została wyburzona, by zrobić miejsce nowych bloków z wielkiej płyty. Do dziś przetrwała jedynie 1/3 historycznego Giszowca, chroniona już na szczęście nadzorem konserwatorskim.

Katowice Giszowiec – zwiedzanie

O ile zwiedzanie budynków mieszkalnych nie jest możliwe, obiekty publiczne takie jak Karczma Śląska, Domy Towarowe czy Izba Śląska są dostępne dla zwiedzających. Spacerować po założeniu można natomiast do woli, cały rok.

Miasto Katowice proponuje dwie trasy spacerowe – śladami historycznej zabudowy publicznej, prywatnej oraz tej nieco nowszej.

Trasa spacerowa po Giszowcu nr 1

• Plac pod Lipami w centralnej części osiedla
• Karczma Śląska
• Izba Śląska
• Cukiernia
• Ośrodek Rehabilitacyjno-Wychowawczy
• Przedszkole (dawniej Nadleśnictwo)
• Sklepy
• Stara szkoła

Trasa spacerowa po Giszowcu nr 2

• Stare domki (ul. Barbórki, Przyjemna, Przyjazna, Ewy, Kwiatowa, Działkowa, Pod Kasztanami, Młodzieżowa)
• Gawlikówka (dawniej fryzjer) z galerią obrazów Ewalda Gawlika
• Szkoła Marzeń
• Kościół Św. Barbary
• Kościół Św. Stanisława Kostki
• Wieża ciśnień przy ul. Górniczego Stanu
• Kolonia domów amerykańskich przy ul. Górniczego Stanu
• Willa dyrektora Antoniego Uthemana, inicjatora budowy osiedla, w parku
• Ośrodek rekreacyjny Barbara-Janina nad stawami
• Kopalnia Staszic

Kiedy Jarmark w Giszowcu?

Giszowiec słynie też z corocznego Bożonarodzeniowego Jarmarku z rękodziełem i produktami lokalnymi, kolędowaniem i innymi atrakcjami. Organizowany jest na terenie MDK Giszowiec. Ostatni odbył się 17-18 grudnia 2022 roku. Data tegorocznego nie została jeszcze ogłoszona.

Restauracje w pobliżu i dojazd do Giszowca

Baza gastronomiczna w Giszowcu jest dość spora – część restauracji mieści się w zabytkowych budynkach. W samym centrum mieści się np. restauracja Dworek Pod Lipami (pl. Pod Lipami 1) serwująca lokalne dania. Kilka kroków dalej znajduje się nieco mniej tradycyjne bistro i kawiarnia Pli Pla Plo (ul. Gościnna 21), mająca w ofercie burgery czy lody.

Dzielnica Katowic jest bardzo dobrze skomunikowana – można do niej dojechać zarówno samochodem (np. autostradą A4, omijając korki), jak i komunikacją miejską (przystanek Giszowiec Radosna).