Nagroda Nobla 2023. Do kogo trafił literacki Nobel 2023?

Od lat mówiło się o tym, że Jon Fosse jest bardzo poważnym kandydatem do literackiego Nobla. Uważam, że to jest jak najbardziej zasłużona nagroda – powiedziała PAP tłumaczka Iwona Zimnicka. Według niej twórczość norweskiego autora ukazuje "przeraźliwą samotność człowieka w świecie".

W czwartek Akademia Szwedzka poinformowała, że laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury został norweski pisarz i dramaturg Jon Fosse. Jak podkreślono w uzasadnieniu, nagrodę przyznano "za nowatorskie sztuki i prozę, które dają wyraz temu, co niewypowiedziane". Zwrócono też uwagę, że autor "łączy zakorzenienie w języku i naturze swojego norweskiego pochodzenia, a jego twórczość, pisana w języku nynorsk, obejmuje bogactwo sztuk teatralnych, powieści, tomików poezji, esejów, książek dla dzieci i tłumaczeń".

Tłumaczka Iwona Zimnicka w rozmowie z PAP wyraziła radość z werdyktu. "Trudno powiedzieć, że się spodziewałam, że padnie jego nazwisko. Od lat mówiło się o tym, że Jon Fosse jest bardzo poważnym kandydatem do literackiego Nobla. Uważam, że jest to jak najbardziej zasłużona nagroda" – powiedziała.

Dodała, że twórczość Fossego "ujmuje przede wszystkim bliskością człowieka". "Myślę, że każdy odnajdzie się w jakimś momencie w tym, co on pisze. Czasami spojrzy na siebie ze wstydem, czasami pokiwa głową ze zrozumieniem. To jest to, co mnie najbardziej ujmuje. Ta proza nie jest łatwa do czytania. Jest prosta, ale niełatwa (...). Ukazuje przeraźliwą samotność człowieka w świecie i małość jednostki w zetknięciu ze światem, zagubienie. Przede wszystkim tę samotność" – podsumowała tłumaczka.

Jon Fosse urodził się w 1959 r. w norweskim mieście Haugesund. Wychował się na zachodnim wybrzeżu Norwegii – tam rozgrywa się większość jego utworów. W 1983 r. zadebiutował powieścią "Raudt, svart" (Czerwone, czarne), dwa lata później wydał książkę "Stengd gitar" ("Zamknięta gitara"), a w 1986 r. tomik poezji "Engel med vatn i augene" ("Anioł z wodą w oczach"). Rozgłos przyniosły mu dramaty. Po polsku drukowano je na łamach "Dialogu", ukazały się także "Sztuki teatralne".

W 2019 r. ukazały się pierwsze dwa tomy "Septologii" – prozatorskiego opus magnum Fossego. Kolejne trzy części (3-5) ukazały się w 2020 r., dwie ostatnie (6-7) rok później. To historia dwóch mężczyzn noszących to samo imię – Asle. Pierwszy tom tej książki ukazał się właśnie po polsku w tłumaczeniu Iwony Zimnickiej nakładem wydawnictwa ArtRage.

"Jego proza przesiąknięta jest poezją, tak samo jak dramaty. Porusza sprawy głębokie i intymne, ale bardzo ważne dla wszystkich" - powiedziała PAP tłumaczka dramatów Jona Fossego Elżbieta Frątczak-Nowotny.

"Prawdę mówiąc spodziewałam się, że wygra tegoroczną Literacką Nagrodę Nobla. Już drugi raz był wymieniany jako kandydat. Bardzo się cieszę, że tak się stało. Teraz ukazały się u nas jego pierwsze książki, które mam nadzieję, potwierdzą słuszność przyznania mu nagrody" - podkreśliła.

"Fosse pisze o podstawowych uczuciach ludzkich, dlatego wydaje mi się, że z tego względu ta nagroda jest zasłużona. Tematy, które porusza, są bardzo uniwersalne i przez to dobrze trafiały także do polskich odbiorców. Prekursorem, jeśli chodzi o promocje Fossego na rynku polskim, był "Dialog", który już wiele lat temu zaczął drukować przekłady jego sztuk i prawie wszystkie sztuki wydrukowane w +Dialogu+ trafiały później na sceny naszych teatrów" - podsumowała Elżbieta Frątczak-Nowotny.