Frekwencje wszech czasów, pełne sale koncertowe, ale w cieniu wojny. Jak w tym roku funkcjonowała krakowska kultura?

Krakowska kultura zdecydowanie odżyła po pandemii. To był pierwszy pełny rok bez obostrzeń. Instytucje kultury otworzyły swoje drzwi. I warto było, bo spragnieni artystycznych wrażeń odbiorcy chętnie do nich przybywali.

- W naszym mieście odbywało się średnio 3 tysiące wydarzeń miesięcznie z różnych dziedzin. Te liczba nie uwzględnia warsztatów, lekcji kulturalnych, muzealnych. Mieliśmy sporo premier, wystaw. I frekwencja, którą jeszcze liczymy, ale która pokaże, że w samych muzeach mieliśmy do 5 milionów odwiedzających. To pokazuje, że Kraków jest kulturalną potęgą - mówi Robert Piaskowski, Pełnomocnik Prezydenta Miasta Krakowa do spraw Kultury.

Rekordową frekwencję odnotował w tym roku Zamek Królewski na Wawelu. W muzeum otwarto szesnaście nowych wystaw, a łącznie odwiedziło je blisko 1 mln 785 tysięcy turystów.

- Przed pandemią stosunek turystów polskich do turystów zagranicznych wynosił mniej więcej 30% Polaków a 70% turystów zagranicznych. Tym razem jest inaczej, bo dominują turyści z naszego kraju. Coraz więcej młodych odwiedza Wawel i nie są to wycieczki, a zwiedzania indywidualne - podkreśla Andrzej Betlej, Dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.

Największym zainteresowaniem w muzeum cieszył się otwarty w czerwcu Nowy Skarbiec Koronny. W tym roku odwiedziło go prawie 140 tysięcy osób.

- Tylko na Wawelu można zobaczyć oznaki zaszczytne Jana III Sobieskiego oraz militaria z jego zbrojowni. Mamy także płaszcz Kawalerów Orderu Ducha Świętego, który podarował polskiemu władcy Król Słońce, czyli Ludwik XIV. I wreszcie symbole Skarbca: Szczerbiec oraz srebrny lew - mówi Dariusz Nowacki, Kurator wystawy.

Chętnie odwiedzane były także inne muzea. Mieszkańcy uczestniczyli również w wydarzeniach, które opowiadały o krakowskich tradycjach i legendach.

- To jest prawie 38 wystaw w samych muzeach miejskich. Cieszy nas wzrost frekwencji w Muzeum Krakowa. To jest prawie 900 tysięcy osób, co przybliża nas do tej liczby z 2019 roku. Była rekordowa Noc Muzeów, bo uczestniczyło w niej prawie 11 tysięcy osób. Wróciliśmy także do takiego zbiorowego przeżywania tradycji. Znakiem tego była piękna Parada Smoków. 8 tysięcy osób przyszło na powitanie nowego Lajkonika - mówi Robert Piaskowski.

W tym roku krakowianie obchodzili urodziny wyjątkowego jubilata. Chodzi oczywiście o Smoka Wawelskiego. Jego rzeźba autorstwa Bronisława Chromego stanęła na Bulwarach Wiślanych 50 lat temu. Nie zabrakło także różnorodnych dźwięków. Był Festiwal Muzyki Filmowej, Misteria Paschalia czy Opera Rara. To rok wielkich, festiwalowych powrotów. 

– Takimi kamieniami milowymi w mijającym roku były między innymi powroty na ważne festiwale między innymi na Festiwal Beethovenowski w Warszawie oraz na Festiwal Muzyki Filmowej w Krakowie. Odbyliśmy także cztery podróże zagraniczne - podkreśla Mateusz Prendota – dyrektor Filharmonii imienia Karola Szymanowskiego w Krakowie.

W trudnej sytuacji były w tym roku krakowskie teatry. Inflacja zmusiła niektóre do podwyżki cen biletów. Na taki krok zdecydowały się między innymi Teatr Ludowy, Teatr Groteska oraz Teatr imienia Juliusza Słowackiego.

- Bilety ulgowe będą kosztowały 49 złotych, czyli o 10 złotych mniej niż dotychczas. Będą zwiększone ceny biletów normalnych średnio o 10 złotych. Jednak dołączamy trzecie piętro widowni i tam będzie najtaniej - mówiła we wrześniu Edyta Sotowska-Śmiłek, Zastępca Dyrektora do spraw Komunikacji Marketingowej Teatru Słowackiego w Krakowie.

Nie obyło się jednak bez kontrowersji. W Teatrze Groteska Dyrektor Adolf Weltschek został oskarżony przez pracowników o mobbing. Jak sam podkreślał w październiku: „sytuacja zamieszania i oskarżeń wobec mojej osoby jest tylko i wyłącznie wynikiem zbliżającego się konkursu na nowego dyrektora”. Ten obejmie stanowisko 1 września. Na razie w teatrze przeprowadzane są szkolenia i kontrole Państwowej Inspekcji Pracy.

- Szkolenia antymobbingowe w teatrze były przeprowadzane zanim pojawiły się te niedorzeczności na temat mobbingu w teatrze. Przeprowadziliśmy także kolejne szkolenia i jesteśmy w trakcie kontroli - mówi Adolf Weltschek.

W 2022 roku pożegnaliśmy wiele ważnych osób, związanych z krakowską kulturą. W marcu odbył się przesunięty przez pandemię pogrzeb kompozytora Krzysztofa Pendereckiego. W wieku 111 lat zmarła Wanda Szajowska – najstarsza pianistka na świecie. Z kolei w maju pożegnaliśmy aktora Jerzego Trelę - rektora dawnej PWST a obecnie Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie.

- Kiedy sama rozpoczynałam rektorowanie, mówiłam, że moim marzeniem jest, aby mnie tak studenci wspominali, jak ja wspominam mojego ukochanego rektora. Tego skromnego, kochającego studentów człowieka, który zawsze powoli szedł przez korytarz, bo z każdym musiał zamienić słowo - wspomina Dorota Segda, Rektor AST w Krakowie.

Kultura tak jak cały świat zmieniła się po wybuchu wojny w Ukrainie. Organizowano zbiórki i koncerty charytatywne. W Filharmonii swoją działalność rozpoczął dziecięcy chór ukraiński, który ma już za sobą pierwsze koncerty. Instytucje licznie włączyły się w pomoc, solidaryzując się z uchodźcami i organizując dla nich różne wydarzenia.

- Dużo fantastycznych wydarzeń i pięknych gestów.  Na Festiwalu Muzyki Filmowej szesnastu kompozytorów hollywoodzkich z Johnem Williamsem na czele skomponowało specjalne utwory, aby mogła je zagrać ukraińska orkiestra. Były warsztaty Kliniki Zabawek z leczenia zranionych misiów, lalek czy wystawa w Muzeum Podgórza, w którym dzieci zostawiały symboliczne klucze do mieszkań, których już nie ma. Kultura, która odpowiedziała doraźnie, potem wprowadzając do swojego funkcjonowania propozycje dla odbiorców z Ukrainy, musi pójść dalej - mówi Robert Piaskowski.

W obliczu wojny instytucje kultury stały przed repertuarowym dylematem, czy w ogóle pokazywać sztukę zarówno żyjących, jak i zmarłych artystów pochodzenia rosyjskiego. W takim razie czy w Krakowie można wykonywać utwory Piotra Czajkowskiego, Dimitra Szostakowicza czy Sergieja Rachmaninowa?

- Zdania są podzielone i temat jest trudny. Ja jestem za bezwzględnym wykluczaniem osób, które popierają aktualny reżim.  Nie wiem co wspólnego miałby mieć z tą agresją Czajkowski czy Rachmaninow. Nawet do naszego repertuaru powraca po części ta muzyka - mówi Dyrektor Filharmonii Krakowskiej.

Kultura nawet w trudnych czasach musi istnieć – stąd są już plany na kolejne miesiące. Zapowiada się wspaniała, artystyczna uczta dla oka i ucha.

- Wspaniale zapowiada się Opera Rara z propozycjami muzycznymi, operowymi. Przed nami 20-lecie Misteria Paschalia. Mamy ciekawe i bogate kalendarium wystaw. Wróci do swojego rozmachu Festiwal Muzyki Filmowej w swojej kosmicznej odsłonie. Rok 2023 jest także czasem ważnych jubileuszy. Będziemy świętować nie tylko 550 urodziny Mikołaja Kopernika, ale i 100-lecie urodzin Wisławy Szymborskiej oraz Kazimierza Przerwy-Tetmajera - dodaje Piaskowski.

Rok temu zastanawialiśmy się, czy kultura w ogóle podniesie się z pandemicznych strat. To z pewnością się udało, ale wyzwań nie brakuje. To jak będzie w najbliższym czasie?

- Pytania o przetrwanie sektora kultury są ciągle aktualne w kontekście galopujących cen, inflacji, gigantycznych kosztów energii i wojny. Ludzie będą coraz częściej zaglądać do portfela i patrzeć, czy będzie ich stać na bilet. To jest dla nas ogromny niepokój. Tegoroczne sukcesy nie zmieniają faktu, że daleko nam do samowystarczalności instytucji - podkreśla Piaskowski.

Polski reportażysta Ryszard Kapuściński twierdził, że „największą słabością kultury jest to, że nie jest ona w stanie powstrzymać zbrodni”. To prawda - kultura nie da rady zatrzymać wojny i innych trudów codziennego życia. Z pewnością jednak niesie nadzieję i refleksję, że działając wspólnie możemy stworzyć ten nowy - lepszy świat.