Naturalny etap dorastania, czy depresja nastolatka?

W rodzinach często wybuchają konflikty m.in. o naukę, o eksperymenty z wyglądem oraz zachowaniem, o większą swobodę w regułach dotyczących kontaktów ze światem zewnętrznym. Z perspektywy rozwoju nastolatka i jego zdolności do separacji od rodziny w przyszłości, a co za tym idzie, podjęcia odpowiedzialności za własne życie są one niezwykle ważne. Zmiany, które zachodzą w tym okresie, ze względu na ich mnogość i intensywność, mogą często niepokoić i sprawiać wrażenie rozwijających się zaburzeń psychicznych. Z drugiej strony zaś nasilające się objawy zakłóceń zdrowia psychicznego mogą być bagatelizowane i wpisywane w obraz nastoletniego buntu.

Nastolatki dysponują mniej racjonalną wersją dorosłego mózgu, która odznacza się większą skłonnością do ryzyka i relatywnie słabą zdolnością do podejmowania rozsądnych decyzji. Funkcjonują też zgodnie z innym rytmem dobowym niż dzieci i dorośli, który przesuwa się znacznie do przodu. W rezultacie szesnastolatek nie będzie miał zwykle ochoty na sen o dwudziestej pierwszej, ponieważ o tej porze jego mózg znajduje się w stanie pełnego rozbudzenia. Nie powinno zatem dziwić, że w konsekwencji tego przesunięcia poranne wstawanie jest trudnym zadaniem dla dorastającego człowieka, a o siódmej rano jego nastrój, zdolność do efektywnego myślenia oraz wdzięk mogą być dalekie od oczekiwań dorosłych. Za typowe dla tego okresu należy też uznać częste zmiany zdania, zaczepki słowne, labilność emocjonalną, sprzeciw wobec dorosłych i ich sposobów spostrzegania rzeczywistości, lęk przed oceną, wątpliwości co do własnej atrakcyjności, czy tendencję do katastrofizowania.

Co zatem powinno zwracać uwagę otoczenia i sugeruje potrzebę sięgnięcia po pomoc specjalisty?

W przypadku młodej osoby epizod depresyjny diagnozuje się, jeśli następuje zmiana w całym jej funkcjonowaniu i przez co najmniej dwa tygodnie utrzymują się smutek, rozdrażnienie, utrata zainteresowań, niemożność przeżywania przyjemności. By kryteria diagnostyczne zostały spełnione objawy muszą znacząco odróżniać się od dotychczasowego trybu funkcjonowania nastolatka i powodować wyraźne obniżenie jakości życia. Inne objawy uważane za potencjalny przejaw zaburzeń depresyjnych to utrata apetytu, trudności z zasypianiem lub wybudzanie się, obniżony poziom energii, niska samoocena, słaba koncentracja uwagi, wycofanie społeczne oraz uczucie beznadziei, a w skrajnych przypadkach myśli i tendencje samobójcze.

Funkcjonowanie nastolatka warto obserwować zatem bardziej pod kątem ilościowym niż jakościowym. Jak długo trwają problemy i jak bardzo są nasilone? Czy pojawiają się w jakimś kontekście, czy obejmują już funkcjonowanie we wszystkich środowiskach (domowym, szkolnym, rówieśniczym)? Czy możemy już mówić o przewlekłości negatywnego nastroju, czy występują tzw. dobre dni? Wszelkie wątpliwości w tym zakresie pomagają rozwiewać specjaliści z zakresu zdrowia psychicznego: psychiatrzy, psycholodzy i psychoterapeuci.