Wyznania - Święty Augustyn: streszczenie, opracowanie, PODCAST

Spis treści

1. Wyznania - Święty Augustyn: najważniejsze informacje
2. Wyznania - Święty Augustyn: streszczenie
3. Wyznania - Święty Augustyn: opracowanie
4. I na koniec kilka słów dla ambitnych 

Spis treści

1. Wyznania - Święty Augustyn: najważniejsze informacje
2. Wyznania - Święty Augustyn: streszczenie
3. Wyznania - Święty Augustyn: opracowanie
4. I na koniec kilka słów dla ambitnych 

Spis treści

1. Wyznania - Święty Augustyn: najważniejsze informacje
2. Wyznania - Święty Augustyn: streszczenie
3. Wyznania - Święty Augustyn: opracowanie
4. I na koniec kilka słów dla ambitnych 

Święty Augustyn nie zawsze był święty. W młodości prowadził nie do końca skromne i cnotliwe życie, do czego sam się w „Wyznaniach” przyznaje. Pod tym względem książka, którą chcemy ci dzisiaj przedstawić, jest wyjątkowo interesująca. Po pierwsze, łamie stereotyp opowieści o świętych, którzy właściwie od razu rodzili się świętymi i wszystkie znaki na niebie i ziemi to zapowiadały. Po drugie, jest to jedna z pierwszych opowieści autobiograficznych. W końcu sam Augustyn spisał swoje wyznania. Po trzecie, jest to ciekawy traktat teologiczny, który przedstawia jedną z dwóch najważniejszych koncepcji opisu Boga. Konkurencją dla Augustyna był tylko święty Tomasz z Akwinu.
 
Przeczytaj albo posłuchaj tego nagrania do końca, a dowiesz się, co o poznaniu Boga myślał Augustyn i jak to się stało, że z hulaki stał się świętym. Zacznijmy jednak od najważniejszych informacji.

Wyznania - Święty Augustyn: najważniejsze informacje

Święty Augustyn żył w latach trzysta pięćdziesiąt cztery – czterysta trzydzieści. Jest uważany za jednego z Ojców i doktorów Kościoła. W Kościele katolickim mianem doktora Kościoła określa się tych świętych, którzy w znaczący sposób przyczynili się do zrozumienia Boga. Z kolei tytuł Ojca jest zarezerwowany dla myślicieli z pierwszych wieków Kościoła, do których święty Augustyn niewątpliwie należy.

Przed nawróceniem, które dokonało się pod wpływem świętego Ambrożego, Augustyn był zwolennikiem manicheizmu, czyli systemu religijnego zakładającego, że zło i dobro są dwoma równorzędnymi siłami. Po nawróceniu Augustyn z Hippony, bo stamtąd właśnie pochodził nasz święty, stał się fundamentalnym przeciwnikiem manicheizmu. Co ciekawe, niektórzy protestanci uważają go za ojca ich odłamu chrześcijaństwa ze względu na to, że jego pisma miały ogromne znaczenie dla Marcina Lutra. 
 
Augustyn napisał „Wyznania” w ciągu dwóch lat. Pisanie rozpoczął w roku trzysta dziewięćdziesiątym siódmym, a ukończył w roku czterechsetnym. „Wyznania” to świadectwo wiary chrześcijańskiej, ale i zapis wcześniejszych spotkań z innymi religiami i filozofiami. Augustyn zgłębiał idee manicheizmu, platonizmu, neoplatonizmu, przez długi czas wierzył także w astrologię. Duże znaczenie w poszczególnych częściach „Wyznań” mają wspomnienia spotkań z ważnymi dla niego ludźmi. Kluczowymi postaciami w utworze są: matka-chrześcijanka, ojciec-katechumen, a także kapłani i przyjaciele. Warto pamiętać, że Augustyn pisze swoje dzieło jako świadomy własnej wiary chrześcijanin. Nie jest już poszukującym, młodym człowiekiem, który nie wie, w którym kierunku ma podążać. Natomiast stara się te wspomnienia zapisać. Pisze między innymi o tak zwanej nocy mediolańskiej, kiedy usłyszał głos Boga, po chrzcie, po święceniach kapłańskich, a nawet już po tym, jak został biskupem.
 
Sam tytuł „Wyznania”, czyli po łacinie Confesiones, wyraźnie podkreśla to, że Augustyn z Hippony zmienił światopogląd, a teraz chce wyrazić swoją skruchę, podzielić się swoimi filozoficznymi przemyśleniami i jednocześnie wychwalać Boga. Tytuł odnosi się do procesu spowiadania się z grzechów. Dzieło Augustyna jest w jakimś stopniu rozliczeniem się Ojca Kościoła z dotychczasowego życia. Autor przywołuje wiele historii i rozważa, co robił nie tak, jak powinien był postąpić, dlaczego pewnych rzeczy nie zrobił. Przyznaje się do wszystkich zachowań, które uważa za nieodpowiednie, podkreśla również swoją grzeszną naturę. Jednocześnie dziękuje Bogu za łaskę wiary i nawrócenie.
 
„Wyznania” mogą sprawiać wrażenie, jakby Augustyn nagle doznał objawienia i nawrócenia. Rzeczywiście, kiedy przygotowywał się do chrztu i był już pod opieką biskupa Ambrożego (późniejszego świętego), usłyszał głos: „weź to i czytaj” Otworzył więc Biblię na przypadkowym fragmencie Listu do Rzymian, w którym była mowa „o zaniechaniu ucztowania i uprawiania rozpusty oraz o przyobleczeniu się w Chrystusa”. Był to moment przełomowy w życiu Augustyna. Pamiętaj jednak, że nasz święty nawracał się na chrześcijaństwo stopniowo. W „Wyznaniach” dużo mowy jest o jego wcześniejszym życiu. To z jednej strony uniwersalny traktat filozoficzny, z drugiej dzieło opisujące losy człowieka żyjącego na przełomie czwartego i piątego wieku naszej ery. 

Bohaterów „Wyznań” jest dwóch, a właściwie trzech. Najważniejszym jest niewątpliwie Bóg. To On jest główną postacią tego utworu, to z nim rozmawia Augustyn, to do Niego kieruje swoje prośby i podziękowania, to w końcu Jego naturę chce opisać. Drugim bohaterem jest sam Augustyn i jego historia dochodzenia do wiary, wyrzekania się niechrześcijańskiego sposobu życia. Trzecim bohaterem, o którym czasem w omówieniach niesłusznie się zapomina, jest święty Ambroży, który był swoistym przewodnikiem Augustyna na drodze do pełnej i głębokiej wiary. Oczywiście pojawia się wielu bohaterów pobocznych, w tym matka Augustyna, jego ojciec, kobieta, z którą żył w nieformalnym związku przez kilkanaście lat i syn, którego Augustyn z nią miał. Najistotniejsza jednak na przestrzeni całych wyznań okazuje się relacja Bóg – Augustyn i to na niej skupia się piszący.

Wyznania - Święty Augustyn: streszczenie

„Wyznania” zostały napisane w pierwszej osobie i bezpośrednio odnoszą się do życia świętego Augustyna i jego samodzielnych rozważań nad własną historią. Utwór stanowi połączenie opowieści autobiograficznej z dysputą filozoficzną. Nie brakuje w nim pytań retorycznych, apostrof do Boga czy dialogu z Nim. „Wyznania” stanowią historię grzechów Augustyna od wczesnego dzieciństwa aż do momentu nawrócenia. Sam piszący niejednokrotnie przypominał o grzesznej naturze człowieka.

Pierwsza księga to drobne, dziecięce grzeszki. Małe oszustwa wobec rodziców, leniuchowanie, niechęć do nauki, dziecięca pycha i chęć bycia zauważonym. To także opis nieposłuszeństw wobec matki, której wierząca postawa zostaje wyraźnie zaznaczona już na samym początku „Wyznań”. Matka pragnie, aby jej syn był dobrym, i wierzącym, i kochającym Boga człowiekiem, ale niestety chłopak ma nieco inne potrzeby.

W drugiej księdze Augustyn przeskakuje dość szybko do młodzieńczych uniesień, rozpusty, grzechów. Opisuje siebie jako nastolatka, który odkrywa porywy serca i niekoniecznie umie nad nimi panować.

Księga trzecia dotyczy wspomnień z Kartaginy. Augustyn przyznaje, że odkryta już skłonność do erotyki miała w tym mieście wiele szans, aby się zrealizować. Autor się nie wybiela. Namiętność, rozpusta, folgowanie zmysłom – na tym mija młodemu Augustynowi czas. Przy okazji rodzi się jeszcze jedna miłość – do teatru, który tylko podsyca namiętności młodzieńca. Kartagina to także czas studiów. Tutaj następuje pierwszy mikro przełom. Augustyn poznaje bowiem dialog filozoficzny Cycerona pod tytułem „Hortensjusz”. Po jego lekturze zaczyna zastanawiać się nad swoim życiem, pragnie zdobyć mądrość, poznać filozofię. Chciał także studiować Biblię, ale jak sam zaznacza, nie trafił na dobrych i mądrych chrześcijan, ale na pysznych i zatopionych we własnych zmysłach manichejczyków. 

Księga czwarta to chyba jedna z najbardziej samokrytycznych ksiąg „Wyznań”. Augustyn opowiada w niej, jak przez dziewięć lat dosłownie „zwodził i był zwodzony”. To czas, kiedy uczy retoryki, wiąże się z kobietą, ale żyje z nią bez formalnego związku, wierzy w przepowiednie astronomów i chętnie z nich korzysta. Słowem, nic z porządnego i skromnego obywatela znaleźć w nim nie można. Tutaj także pojawia się kolejny mały wstrząs. Augustyn bowiem zaprzyjaźnia się z młodzieńcem, który dość szybko umiera, a przed śmiercią, przyjmuje chrzest. Wszystko to prowokuje przyszłego świętego do kolejnych refleksji nad wyższymi sprawami. Sam jednak nadal nie umie objąć Boga swoim rozumem. Pojmuje Go trochę po arystotelesowsku, czyli uważa za coś materialnego, a przez to także zmiennego.

W księdze piątej Augustyn ma dwadzieścia dziewięć lat. Jest zafascynowany retoryką i filozofią. Jego mistrzem manichejskim był Faustus. Kiedy jednak poznał go osobiście, okazało się, że jego rzekomo wielka wiedza jest bardzo powierzchowna. Było to dla Augustyna wielkie rozczarowanie. Filozof nie był w stanie podjąć sprowokowanej przez autora dyskusji o egzystencji ludzkiej i wierze. Nasz bohater wyjeżdża wówczas z Kartaginy i udaje się do Rzymu, gdzie kontynuuje nauczanie retoryki. Oddala się od manichejczyków, przechodząc na stronę akademików. Przytacza mowy Helwidiusza, który posługując się cytatami i opowieściami z Biblii, wskazywał na błędy w myśleniu manichejczyków. W końcu zostaje wysłany do Mediolanu, gdzie również miał nauczać retoryki. Tutaj spotkał świętego Ambrożego, który w porównaniu z Faustusem, jawił się jako prawdziwy mędrzec, filozof, który nie posługuje się retoryką tylko po to, aby zwodzić innych.

Księga szósta to świadectwo przejścia na stronę religii katolickiej i porzucenia prawd manicheizmu. Tutaj pojawia się postać Alipiusza, który towarzyszy Augustynowi w jego wewnętrznej przemianie. Młody student ujmuje autora swoją szczerością i uczciwością.

W księdze siódmej Augustyn opisuje wizytę u Symplicjana, od którego chciał dowiedzieć się więcej o Bogu, oraz naturze świata i człowieka. Symplicjan był ojcem duchownym Ambrożego. Myśliciel opowiedział Augustynowi historię Wiktoryna, który mimo swojej wielkiej filozoficznej wiedzy czcił pogańskich bożków. Na starość jednak zaczął studiować Pismo Święte i nawrócił się na wiarę chrześcijańską. Potrafił wygłosić kazanie, w którym przyznawał się do własnych błędów. Pamiętaj, że w tamtych czasach nie można było nauczać o Jezusie, dlatego filozof nie kontynuował swoich przemówień. Pod wpływem tej opowieści Augustyn rozmyśla o życiu, o tym, czy należy wybrać rozkosz ziemską, czy służbę Bogu. Końcówka siódmej księgi to opis walki wewnętrznej, jaką toczył Augustyn. Podczas czytania Biblii natknął się na słowa apostoła Pawła, które tak go poruszyły, że postanowił się nawrócić. Jako pierwsi dowiedzieli się o tym jego matka i Alipiusz.

W księdze ósmej Augustyn żegna się z dotychczasowym życiem, rezygnuje z publicznej aktywności. Razem z Alipiuszem, jako katechumen, przenosi się do wiejskiej posiadłości. Tutaj doznaje przemiany, o której mówiliśmy wcześniej. Augustyn przyjmuje chrzest.

Księgi dziewiąta, dziesiąta, jedenasta, dwunasta i trzynasta różnią się nieco od wcześniejszych. W nich Augustyn tłumaczy, dlaczego postanowił napisać „Wyznania”. Pisze o tym, że chce głosić swoje nawrócenie, dawać świadectwo. Snuje refleksje o Bogu, relacji człowieka z Bogiem, o otaczającym go świecie i o Chrystusie jako pośredniku między Bogiem a ludźmi.

Wyznania - Święty Augustyn: opracowanie

„Wyznania” to jedno z najważniejszych dzieł świętego Augustyna. Równie słynny jest jego utwór pod tytułem „O państwie Bożym”. Pod względem gatunkowym „Wyznania” to autobiografia z elementami spowiedzi publicznej. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa była to forma zupełnie nowa.
 
W „Wyznaniach” Augustyn streszcza historię swojego życia. Otwarcie pokazuje, jak ewoluowały jego poglądy, jak zmieniały się jego przekonania, jak dał się uwodzić poszczególnym systemom i jak boleśnie się niektórymi z nich rozczarował. „Wyznania” to dzieło niewątpliwie autobiograficzne i w takim kontekście warto, abyś o nim pamiętał. Najwięcej szczegółów dotyczy kwestii wykształcenia i dorastania Augustyna. Co ważne, jest to opowieść prowadzona chronologicznie, mimo że autor wspomina swoje losy na przestrzeni dużego dystansu czasowego. Stara się prowadzić czytelnika tak, aby zrozumiał on kolejne jego wybory, ewolucję, proces dorastania do chrześcijaństwa. W „Wyznaniach” nie ma bowiem jednego momentu, kiedy Bóg przychodzi do Augustyna i mówi do niego: „chodź”. Narrator sam dochodzi do wiedzy siłą własnych rozważań. Oczywiście pojawiający się w pewnym momencie głos Boga ma fundamentalne znaczenie, ale Augustyn już wcześniej wstępuje na drogę prowadzącą ku wierze.

Z „Wyznań” wiele można się dowiedzieć o samym Augustynie. Urodził się w Tagaście w Numidii, jego rodzicami byli Patrycjusz i Monika. Dość szybko rodzice wysłali go na studia do Madaury, aby nauczył się retoryki. Niestety była to kosztowna inwestycja i w pewnym momencie Augustyn musiał przerwać studia. W końcu wyjechał na studia do Kartaginy i tam wszystko się zaczęło. Dosłownie i w przenośni: długoletni romans, syn poza formalnym związkiem, rozpusta, rozstanie, zaręczyny z inną kobietą. Do tego wszystkiego pojawiła się fascynacja manicheizmem. W końcu Augustyn wrócił do rodzinnego miasta i uczył retoryki, potem znów wyjechał do Kartaginy i tutaj nastąpił moment rozczarowania manicheizmem, kiedy spotkał Faustusa – mistrza, który mistrzem filozofii okazał się co najmniej średnim. Potem był jeszcze Rzym i w końcu Mediolan, gdzie poznał Ambrożego, który wprowadził go na ścieżkę wiary.
 
Warto zwrócić uwagę, że Augustyn już od wczesnej młodości prowadził dociekania filozoficzne. Czuł w sobie potrzebę zadawania trudnych pytań i szukania na nie odpowiedzi. Wspierali go w tym jego przyjaciele. W końcu z manicheizmu i astrologii przeszedł na stronę platończyków i neoplatonizmu, co otworzyło mu drogę do chrześcijaństwa i poważnego studiowania Biblii.

Przełomowy moment w życiu przyszłego świętego to noc mediolańska, czyli medytacja Augustyna w ogrodzie, podczas której usłyszał głos: „Weź to, czytaj!”. Po lekturze fragmentu Listu do Rzymian ostatecznie decyduje o wyborze ścieżki życiowej, z której nie zszedł już do końca swoich dni. Warto pamiętać, że wszystkie te narracyjne opowieści o własnym życiu Augustyn łączy z rozważaniami nad człowiekiem i jego istotą oraz nad Bogiem. Analizuje swoją historię w kontekście etapów dochodzenia do wiary. Stąd też „Wyznania” są usłane apostrofami do Boga. Augustyn przeszedł długą wędrówkę, zanim dotarł do swojego celu i wyraźnie stara się temu przez cały utwór dać odpowiedni wyraz.
 
Bardzo istotną częścią „Wyznań” są rozważania nad istotą i rolą Boga. Augustyn podkreśla, że boskie miłosierdzie jest ogromne. Wie, że zbłądził, uznaje wszystkie swoje winy i jednocześnie podkreśla, że Bóg mu wybaczył, i obdarzył go łaską wiary. Augustyn przyznaje, że nie kochał Stwórcy, nie ufał Mu. Zaufanie do Boga przyszło w momencie, kiedy święty doszedł do wiary w Jego potęgę. Była to jednak długa i kręta droga, w której najważniejszym drogowskazem okazała się Biblia. To właśnie jej uważna lektura upewniła Augustyna w wierze. Dla niego Bóg jest stał się źródłem poznania, dobrem i wszechmocnym Stwórcą.
 
Zdaniem Augustyna punktem wyjścia do zbawienia jest grzech. Konieczna jest jednak Boża łaska. Człowiek to zaś istota, która czeka na zbawienie, cały czas skazana na wybór między dobrem a złem. Stwórca znacznie przewyższa człowieka. Augustyn chce się dowiedzieć, kim jest Bóg, oraz jaka jest postać tego, który ma taką siłę.

Filozofia „Wyznań” jest teocentryczna, a więc skoncentrowana wokół Boga. To On jest w centrum myśli świętego. Cały opis człowieka i świata powstał w odniesieniu do Boga. Augustyn dostrzegał w przyrodzie działalność sił nadprzyrodzonych. Według niego Bóg jest stworzycielem świata i działa według sobie tylko znanego planu.

Augustyn długo zastanawiał się nad pochodzeniem zła. W końcu uznał, że zło jest brakiem. To niebyt, który bierze się z braku dobra. Wynika z odwrócenia się od zasad wiary i od samego Boga. Zło nie istnieje w przyrodzie samo z siebie. Istnieje tylko absolutne dobro, nie ma absolutnego zła. Zło jest wynikiem zbłądzenia i braku. Tutaj pojawia się kolejne ważne pojęcie dla Augustyna – czyli predestynacja. Jest on przekonany, że ludzie, których Bóg obdarzył łaską, dokonują dobrych wyborów i to oni będą zbawieni. Resztę czeka potępienie.

I na koniec kilka słów dla ambitnych 

Dobrze, byś wiedział, w jaki sposób Augustyn wypowiada się na temat świata i przyrody. Za Biblią powtarza, że Bóg stworzył świat z absolutnej nicości na podstawie swoich idei. Sześć dni stworzenia to zdaniem Augustyna przenośnia, ponieważ właściwie akt stworzenia dokonał się w jednej chwili. Augustyn na swój sposób przemyślał także platoński idealizm zakładający, że nasz świat jest tylko kopią idealnego, który gdzieś istnieje. Zdaniem autora „Wyznań” idee to myśli Boga, wieczne tak samo, jak Bóg. Świat i ludzie to natomiast twory o skończonej naturze. 

Augustyn jako pierwszy, jeszcze przed Kartezjuszem, doszedł do wniosku, że własna myśl stanowi pewnik istnienia: nie mogę mieć bowiem wątpliwości co do tego, iż jestem oraz myślę. Augustyn jest znany także jako autor oryginalnej koncepcji czasu. Ruch to dla niego własność zmienności. Jest on dany ludziom przez Boga. To Augustyn stwierdził, że mamy jedynie trzy teraz. „Teraz”, które właśnie przechodzi do przeszłości, „teraz”, które jest właściwą teraźniejszością i „teraz”, które zaraz się pojawi. W jego koncepcji chodzi o to, że miara czasu nie jest stała, jest zależna od podmiotu, i od jego „teraz”. Czasu teraźniejszego nie da się podzielić na żadne, nawet niewielkie cząstki. Przeciwieństwem czasu jest nieruchome i zastygłe „teraz”.

Ponadto Augustyn twierdził, że do szczęścia potrzebne staje się poznanie. Uważał, że najistotniejsze jest poznanie Boga i duszy, a więc odkrycie prawdy. Jest to możliwe poprzez oświecenie, którego źródłem jest Bóg. To łaska Boża, która spływa na wybranych. Poznanie ma więc przede wszystkim charakter wewnętrzny, nie jest wynikiem zmysłowego doświadczania. 

Święty Augustyn nie zawsze był święty. W młodości prowadził nie do końca skromne i cnotliwe życie, do czego sam się w „Wyznaniach” przyznaje. Pod tym względem książka, którą chcemy ci dzisiaj przedstawić, jest wyjątkowo interesująca. Po pierwsze, łamie stereotyp opowieści o świętych, którzy właściwie od razu rodzili się świętymi i wszystkie znaki na niebie i ziemi to zapowiadały. Po drugie, jest to jedna z pierwszych opowieści autobiograficznych. W końcu sam Augustyn spisał swoje wyznania. Po trzecie, jest to ciekawy traktat teologiczny, który przedstawia jedną z dwóch najważniejszych koncepcji opisu Boga. Konkurencją dla Augustyna był tylko święty Tomasz z Akwinu.
 
Przeczytaj albo posłuchaj tego nagrania do końca, a dowiesz się, co o poznaniu Boga myślał Augustyn i jak to się stało, że z hulaki stał się świętym. Zacznijmy jednak od najważniejszych informacji.

Wyznania - Święty Augustyn: najważniejsze informacje

Święty Augustyn żył w latach trzysta pięćdziesiąt cztery – czterysta trzydzieści. Jest uważany za jednego z Ojców i doktorów Kościoła. W Kościele katolickim mianem doktora Kościoła określa się tych świętych, którzy w znaczący sposób przyczynili się do zrozumienia Boga. Z kolei tytuł Ojca jest zarezerwowany dla myślicieli z pierwszych wieków Kościoła, do których święty Augustyn niewątpliwie należy.

Przed nawróceniem, które dokonało się pod wpływem świętego Ambrożego, Augustyn był zwolennikiem manicheizmu, czyli systemu religijnego zakładającego, że zło i dobro są dwoma równorzędnymi siłami. Po nawróceniu Augustyn z Hippony, bo stamtąd właśnie pochodził nasz święty, stał się fundamentalnym przeciwnikiem manicheizmu. Co ciekawe, niektórzy protestanci uważają go za ojca ich odłamu chrześcijaństwa ze względu na to, że jego pisma miały ogromne znaczenie dla Marcina Lutra. 
 
Augustyn napisał „Wyznania” w ciągu dwóch lat. Pisanie rozpoczął w roku trzysta dziewięćdziesiątym siódmym, a ukończył w roku czterechsetnym. „Wyznania” to świadectwo wiary chrześcijańskiej, ale i zapis wcześniejszych spotkań z innymi religiami i filozofiami. Augustyn zgłębiał idee manicheizmu, platonizmu, neoplatonizmu, przez długi czas wierzył także w astrologię. Duże znaczenie w poszczególnych częściach „Wyznań” mają wspomnienia spotkań z ważnymi dla niego ludźmi. Kluczowymi postaciami w utworze są: matka-chrześcijanka, ojciec-katechumen, a także kapłani i przyjaciele. Warto pamiętać, że Augustyn pisze swoje dzieło jako świadomy własnej wiary chrześcijanin. Nie jest już poszukującym, młodym człowiekiem, który nie wie, w którym kierunku ma podążać. Natomiast stara się te wspomnienia zapisać. Pisze między innymi o tak zwanej nocy mediolańskiej, kiedy usłyszał głos Boga, po chrzcie, po święceniach kapłańskich, a nawet już po tym, jak został biskupem.
 
Sam tytuł „Wyznania”, czyli po łacinie Confesiones, wyraźnie podkreśla to, że Augustyn z Hippony zmienił światopogląd, a teraz chce wyrazić swoją skruchę, podzielić się swoimi filozoficznymi przemyśleniami i jednocześnie wychwalać Boga. Tytuł odnosi się do procesu spowiadania się z grzechów. Dzieło Augustyna jest w jakimś stopniu rozliczeniem się Ojca Kościoła z dotychczasowego życia. Autor przywołuje wiele historii i rozważa, co robił nie tak, jak powinien był postąpić, dlaczego pewnych rzeczy nie zrobił. Przyznaje się do wszystkich zachowań, które uważa za nieodpowiednie, podkreśla również swoją grzeszną naturę. Jednocześnie dziękuje Bogu za łaskę wiary i nawrócenie.
 
„Wyznania” mogą sprawiać wrażenie, jakby Augustyn nagle doznał objawienia i nawrócenia. Rzeczywiście, kiedy przygotowywał się do chrztu i był już pod opieką biskupa Ambrożego (późniejszego świętego), usłyszał głos: „weź to i czytaj” Otworzył więc Biblię na przypadkowym fragmencie Listu do Rzymian, w którym była mowa „o zaniechaniu ucztowania i uprawiania rozpusty oraz o przyobleczeniu się w Chrystusa”. Był to moment przełomowy w życiu Augustyna. Pamiętaj jednak, że nasz święty nawracał się na chrześcijaństwo stopniowo. W „Wyznaniach” dużo mowy jest o jego wcześniejszym życiu. To z jednej strony uniwersalny traktat filozoficzny, z drugiej dzieło opisujące losy człowieka żyjącego na przełomie czwartego i piątego wieku naszej ery. 

Bohaterów „Wyznań” jest dwóch, a właściwie trzech. Najważniejszym jest niewątpliwie Bóg. To On jest główną postacią tego utworu, to z nim rozmawia Augustyn, to do Niego kieruje swoje prośby i podziękowania, to w końcu Jego naturę chce opisać. Drugim bohaterem jest sam Augustyn i jego historia dochodzenia do wiary, wyrzekania się niechrześcijańskiego sposobu życia. Trzecim bohaterem, o którym czasem w omówieniach niesłusznie się zapomina, jest święty Ambroży, który był swoistym przewodnikiem Augustyna na drodze do pełnej i głębokiej wiary. Oczywiście pojawia się wielu bohaterów pobocznych, w tym matka Augustyna, jego ojciec, kobieta, z którą żył w nieformalnym związku przez kilkanaście lat i syn, którego Augustyn z nią miał. Najistotniejsza jednak na przestrzeni całych wyznań okazuje się relacja Bóg – Augustyn i to na niej skupia się piszący.

Wyznania - Święty Augustyn: streszczenie

„Wyznania” zostały napisane w pierwszej osobie i bezpośrednio odnoszą się do życia świętego Augustyna i jego samodzielnych rozważań nad własną historią. Utwór stanowi połączenie opowieści autobiograficznej z dysputą filozoficzną. Nie brakuje w nim pytań retorycznych, apostrof do Boga czy dialogu z Nim. „Wyznania” stanowią historię grzechów Augustyna od wczesnego dzieciństwa aż do momentu nawrócenia. Sam piszący niejednokrotnie przypominał o grzesznej naturze człowieka.

Pierwsza księga to drobne, dziecięce grzeszki. Małe oszustwa wobec rodziców, leniuchowanie, niechęć do nauki, dziecięca pycha i chęć bycia zauważonym. To także opis nieposłuszeństw wobec matki, której wierząca postawa zostaje wyraźnie zaznaczona już na samym początku „Wyznań”. Matka pragnie, aby jej syn był dobrym, i wierzącym, i kochającym Boga człowiekiem, ale niestety chłopak ma nieco inne potrzeby.

W drugiej księdze Augustyn przeskakuje dość szybko do młodzieńczych uniesień, rozpusty, grzechów. Opisuje siebie jako nastolatka, który odkrywa porywy serca i niekoniecznie umie nad nimi panować.

Księga trzecia dotyczy wspomnień z Kartaginy. Augustyn przyznaje, że odkryta już skłonność do erotyki miała w tym mieście wiele szans, aby się zrealizować. Autor się nie wybiela. Namiętność, rozpusta, folgowanie zmysłom – na tym mija młodemu Augustynowi czas. Przy okazji rodzi się jeszcze jedna miłość – do teatru, który tylko podsyca namiętności młodzieńca. Kartagina to także czas studiów. Tutaj następuje pierwszy mikro przełom. Augustyn poznaje bowiem dialog filozoficzny Cycerona pod tytułem „Hortensjusz”. Po jego lekturze zaczyna zastanawiać się nad swoim życiem, pragnie zdobyć mądrość, poznać filozofię. Chciał także studiować Biblię, ale jak sam zaznacza, nie trafił na dobrych i mądrych chrześcijan, ale na pysznych i zatopionych we własnych zmysłach manichejczyków. 

Księga czwarta to chyba jedna z najbardziej samokrytycznych ksiąg „Wyznań”. Augustyn opowiada w niej, jak przez dziewięć lat dosłownie „zwodził i był zwodzony”. To czas, kiedy uczy retoryki, wiąże się z kobietą, ale żyje z nią bez formalnego związku, wierzy w przepowiednie astronomów i chętnie z nich korzysta. Słowem, nic z porządnego i skromnego obywatela znaleźć w nim nie można. Tutaj także pojawia się kolejny mały wstrząs. Augustyn bowiem zaprzyjaźnia się z młodzieńcem, który dość szybko umiera, a przed śmiercią, przyjmuje chrzest. Wszystko to prowokuje przyszłego świętego do kolejnych refleksji nad wyższymi sprawami. Sam jednak nadal nie umie objąć Boga swoim rozumem. Pojmuje Go trochę po arystotelesowsku, czyli uważa za coś materialnego, a przez to także zmiennego.

W księdze piątej Augustyn ma dwadzieścia dziewięć lat. Jest zafascynowany retoryką i filozofią. Jego mistrzem manichejskim był Faustus. Kiedy jednak poznał go osobiście, okazało się, że jego rzekomo wielka wiedza jest bardzo powierzchowna. Było to dla Augustyna wielkie rozczarowanie. Filozof nie był w stanie podjąć sprowokowanej przez autora dyskusji o egzystencji ludzkiej i wierze. Nasz bohater wyjeżdża wówczas z Kartaginy i udaje się do Rzymu, gdzie kontynuuje nauczanie retoryki. Oddala się od manichejczyków, przechodząc na stronę akademików. Przytacza mowy Helwidiusza, który posługując się cytatami i opowieściami z Biblii, wskazywał na błędy w myśleniu manichejczyków. W końcu zostaje wysłany do Mediolanu, gdzie również miał nauczać retoryki. Tutaj spotkał świętego Ambrożego, który w porównaniu z Faustusem, jawił się jako prawdziwy mędrzec, filozof, który nie posługuje się retoryką tylko po to, aby zwodzić innych.

Księga szósta to świadectwo przejścia na stronę religii katolickiej i porzucenia prawd manicheizmu. Tutaj pojawia się postać Alipiusza, który towarzyszy Augustynowi w jego wewnętrznej przemianie. Młody student ujmuje autora swoją szczerością i uczciwością.

W księdze siódmej Augustyn opisuje wizytę u Symplicjana, od którego chciał dowiedzieć się więcej o Bogu, oraz naturze świata i człowieka. Symplicjan był ojcem duchownym Ambrożego. Myśliciel opowiedział Augustynowi historię Wiktoryna, który mimo swojej wielkiej filozoficznej wiedzy czcił pogańskich bożków. Na starość jednak zaczął studiować Pismo Święte i nawrócił się na wiarę chrześcijańską. Potrafił wygłosić kazanie, w którym przyznawał się do własnych błędów. Pamiętaj, że w tamtych czasach nie można było nauczać o Jezusie, dlatego filozof nie kontynuował swoich przemówień. Pod wpływem tej opowieści Augustyn rozmyśla o życiu, o tym, czy należy wybrać rozkosz ziemską, czy służbę Bogu. Końcówka siódmej księgi to opis walki wewnętrznej, jaką toczył Augustyn. Podczas czytania Biblii natknął się na słowa apostoła Pawła, które tak go poruszyły, że postanowił się nawrócić. Jako pierwsi dowiedzieli się o tym jego matka i Alipiusz.

W księdze ósmej Augustyn żegna się z dotychczasowym życiem, rezygnuje z publicznej aktywności. Razem z Alipiuszem, jako katechumen, przenosi się do wiejskiej posiadłości. Tutaj doznaje przemiany, o której mówiliśmy wcześniej. Augustyn przyjmuje chrzest.

Księgi dziewiąta, dziesiąta, jedenasta, dwunasta i trzynasta różnią się nieco od wcześniejszych. W nich Augustyn tłumaczy, dlaczego postanowił napisać „Wyznania”. Pisze o tym, że chce głosić swoje nawrócenie, dawać świadectwo. Snuje refleksje o Bogu, relacji człowieka z Bogiem, o otaczającym go świecie i o Chrystusie jako pośredniku między Bogiem a ludźmi.

Wyznania - Święty Augustyn: opracowanie

„Wyznania” to jedno z najważniejszych dzieł świętego Augustyna. Równie słynny jest jego utwór pod tytułem „O państwie Bożym”. Pod względem gatunkowym „Wyznania” to autobiografia z elementami spowiedzi publicznej. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa była to forma zupełnie nowa.
 
W „Wyznaniach” Augustyn streszcza historię swojego życia. Otwarcie pokazuje, jak ewoluowały jego poglądy, jak zmieniały się jego przekonania, jak dał się uwodzić poszczególnym systemom i jak boleśnie się niektórymi z nich rozczarował. „Wyznania” to dzieło niewątpliwie autobiograficzne i w takim kontekście warto, abyś o nim pamiętał. Najwięcej szczegółów dotyczy kwestii wykształcenia i dorastania Augustyna. Co ważne, jest to opowieść prowadzona chronologicznie, mimo że autor wspomina swoje losy na przestrzeni dużego dystansu czasowego. Stara się prowadzić czytelnika tak, aby zrozumiał on kolejne jego wybory, ewolucję, proces dorastania do chrześcijaństwa. W „Wyznaniach” nie ma bowiem jednego momentu, kiedy Bóg przychodzi do Augustyna i mówi do niego: „chodź”. Narrator sam dochodzi do wiedzy siłą własnych rozważań. Oczywiście pojawiający się w pewnym momencie głos Boga ma fundamentalne znaczenie, ale Augustyn już wcześniej wstępuje na drogę prowadzącą ku wierze.

Z „Wyznań” wiele można się dowiedzieć o samym Augustynie. Urodził się w Tagaście w Numidii, jego rodzicami byli Patrycjusz i Monika. Dość szybko rodzice wysłali go na studia do Madaury, aby nauczył się retoryki. Niestety była to kosztowna inwestycja i w pewnym momencie Augustyn musiał przerwać studia. W końcu wyjechał na studia do Kartaginy i tam wszystko się zaczęło. Dosłownie i w przenośni: długoletni romans, syn poza formalnym związkiem, rozpusta, rozstanie, zaręczyny z inną kobietą. Do tego wszystkiego pojawiła się fascynacja manicheizmem. W końcu Augustyn wrócił do rodzinnego miasta i uczył retoryki, potem znów wyjechał do Kartaginy i tutaj nastąpił moment rozczarowania manicheizmem, kiedy spotkał Faustusa – mistrza, który mistrzem filozofii okazał się co najmniej średnim. Potem był jeszcze Rzym i w końcu Mediolan, gdzie poznał Ambrożego, który wprowadził go na ścieżkę wiary.
 
Warto zwrócić uwagę, że Augustyn już od wczesnej młodości prowadził dociekania filozoficzne. Czuł w sobie potrzebę zadawania trudnych pytań i szukania na nie odpowiedzi. Wspierali go w tym jego przyjaciele. W końcu z manicheizmu i astrologii przeszedł na stronę platończyków i neoplatonizmu, co otworzyło mu drogę do chrześcijaństwa i poważnego studiowania Biblii.

Przełomowy moment w życiu przyszłego świętego to noc mediolańska, czyli medytacja Augustyna w ogrodzie, podczas której usłyszał głos: „Weź to, czytaj!”. Po lekturze fragmentu Listu do Rzymian ostatecznie decyduje o wyborze ścieżki życiowej, z której nie zszedł już do końca swoich dni. Warto pamiętać, że wszystkie te narracyjne opowieści o własnym życiu Augustyn łączy z rozważaniami nad człowiekiem i jego istotą oraz nad Bogiem. Analizuje swoją historię w kontekście etapów dochodzenia do wiary. Stąd też „Wyznania” są usłane apostrofami do Boga. Augustyn przeszedł długą wędrówkę, zanim dotarł do swojego celu i wyraźnie stara się temu przez cały utwór dać odpowiedni wyraz.
 
Bardzo istotną częścią „Wyznań” są rozważania nad istotą i rolą Boga. Augustyn podkreśla, że boskie miłosierdzie jest ogromne. Wie, że zbłądził, uznaje wszystkie swoje winy i jednocześnie podkreśla, że Bóg mu wybaczył, i obdarzył go łaską wiary. Augustyn przyznaje, że nie kochał Stwórcy, nie ufał Mu. Zaufanie do Boga przyszło w momencie, kiedy święty doszedł do wiary w Jego potęgę. Była to jednak długa i kręta droga, w której najważniejszym drogowskazem okazała się Biblia. To właśnie jej uważna lektura upewniła Augustyna w wierze. Dla niego Bóg jest stał się źródłem poznania, dobrem i wszechmocnym Stwórcą.
 
Zdaniem Augustyna punktem wyjścia do zbawienia jest grzech. Konieczna jest jednak Boża łaska. Człowiek to zaś istota, która czeka na zbawienie, cały czas skazana na wybór między dobrem a złem. Stwórca znacznie przewyższa człowieka. Augustyn chce się dowiedzieć, kim jest Bóg, oraz jaka jest postać tego, który ma taką siłę.

Filozofia „Wyznań” jest teocentryczna, a więc skoncentrowana wokół Boga. To On jest w centrum myśli świętego. Cały opis człowieka i świata powstał w odniesieniu do Boga. Augustyn dostrzegał w przyrodzie działalność sił nadprzyrodzonych. Według niego Bóg jest stworzycielem świata i działa według sobie tylko znanego planu.

Augustyn długo zastanawiał się nad pochodzeniem zła. W końcu uznał, że zło jest brakiem. To niebyt, który bierze się z braku dobra. Wynika z odwrócenia się od zasad wiary i od samego Boga. Zło nie istnieje w przyrodzie samo z siebie. Istnieje tylko absolutne dobro, nie ma absolutnego zła. Zło jest wynikiem zbłądzenia i braku. Tutaj pojawia się kolejne ważne pojęcie dla Augustyna – czyli predestynacja. Jest on przekonany, że ludzie, których Bóg obdarzył łaską, dokonują dobrych wyborów i to oni będą zbawieni. Resztę czeka potępienie.

I na koniec kilka słów dla ambitnych 

Dobrze, byś wiedział, w jaki sposób Augustyn wypowiada się na temat świata i przyrody. Za Biblią powtarza, że Bóg stworzył świat z absolutnej nicości na podstawie swoich idei. Sześć dni stworzenia to zdaniem Augustyna przenośnia, ponieważ właściwie akt stworzenia dokonał się w jednej chwili. Augustyn na swój sposób przemyślał także platoński idealizm zakładający, że nasz świat jest tylko kopią idealnego, który gdzieś istnieje. Zdaniem autora „Wyznań” idee to myśli Boga, wieczne tak samo, jak Bóg. Świat i ludzie to natomiast twory o skończonej naturze. 

Augustyn jako pierwszy, jeszcze przed Kartezjuszem, doszedł do wniosku, że własna myśl stanowi pewnik istnienia: nie mogę mieć bowiem wątpliwości co do tego, iż jestem oraz myślę. Augustyn jest znany także jako autor oryginalnej koncepcji czasu. Ruch to dla niego własność zmienności. Jest on dany ludziom przez Boga. To Augustyn stwierdził, że mamy jedynie trzy teraz. „Teraz”, które właśnie przechodzi do przeszłości, „teraz”, które jest właściwą teraźniejszością i „teraz”, które zaraz się pojawi. W jego koncepcji chodzi o to, że miara czasu nie jest stała, jest zależna od podmiotu, i od jego „teraz”. Czasu teraźniejszego nie da się podzielić na żadne, nawet niewielkie cząstki. Przeciwieństwem czasu jest nieruchome i zastygłe „teraz”.

Ponadto Augustyn twierdził, że do szczęścia potrzebne staje się poznanie. Uważał, że najistotniejsze jest poznanie Boga i duszy, a więc odkrycie prawdy. Jest to możliwe poprzez oświecenie, którego źródłem jest Bóg. To łaska Boża, która spływa na wybranych. Poznanie ma więc przede wszystkim charakter wewnętrzny, nie jest wynikiem zmysłowego doświadczania. 

Święty Augustyn nie zawsze był święty. W młodości prowadził nie do końca skromne i cnotliwe życie, do czego sam się w „Wyznaniach” przyznaje. Pod tym względem książka, którą chcemy ci dzisiaj przedstawić, jest wyjątkowo interesująca. Po pierwsze, łamie stereotyp opowieści o świętych, którzy właściwie od razu rodzili się świętymi i wszystkie znaki na niebie i ziemi to zapowiadały. Po drugie, jest to jedna z pierwszych opowieści autobiograficznych. W końcu sam Augustyn spisał swoje wyznania. Po trzecie, jest to ciekawy traktat teologiczny, który przedstawia jedną z dwóch najważniejszych koncepcji opisu Boga. Konkurencją dla Augustyna był tylko święty Tomasz z Akwinu.
 
Przeczytaj albo posłuchaj tego nagrania do końca, a dowiesz się, co o poznaniu Boga myślał Augustyn i jak to się stało, że z hulaki stał się świętym. Zacznijmy jednak od najważniejszych informacji.

Wyznania - Święty Augustyn: najważniejsze informacje

Święty Augustyn żył w latach trzysta pięćdziesiąt cztery – czterysta trzydzieści. Jest uważany za jednego z Ojców i doktorów Kościoła. W Kościele katolickim mianem doktora Kościoła określa się tych świętych, którzy w znaczący sposób przyczynili się do zrozumienia Boga. Z kolei tytuł Ojca jest zarezerwowany dla myślicieli z pierwszych wieków Kościoła, do których święty Augustyn niewątpliwie należy.

Przed nawróceniem, które dokonało się pod wpływem świętego Ambrożego, Augustyn był zwolennikiem manicheizmu, czyli systemu religijnego zakładającego, że zło i dobro są dwoma równorzędnymi siłami. Po nawróceniu Augustyn z Hippony, bo stamtąd właśnie pochodził nasz święty, stał się fundamentalnym przeciwnikiem manicheizmu. Co ciekawe, niektórzy protestanci uważają go za ojca ich odłamu chrześcijaństwa ze względu na to, że jego pisma miały ogromne znaczenie dla Marcina Lutra. 
 
Augustyn napisał „Wyznania” w ciągu dwóch lat. Pisanie rozpoczął w roku trzysta dziewięćdziesiątym siódmym, a ukończył w roku czterechsetnym. „Wyznania” to świadectwo wiary chrześcijańskiej, ale i zapis wcześniejszych spotkań z innymi religiami i filozofiami. Augustyn zgłębiał idee manicheizmu, platonizmu, neoplatonizmu, przez długi czas wierzył także w astrologię. Duże znaczenie w poszczególnych częściach „Wyznań” mają wspomnienia spotkań z ważnymi dla niego ludźmi. Kluczowymi postaciami w utworze są: matka-chrześcijanka, ojciec-katechumen, a także kapłani i przyjaciele. Warto pamiętać, że Augustyn pisze swoje dzieło jako świadomy własnej wiary chrześcijanin. Nie jest już poszukującym, młodym człowiekiem, który nie wie, w którym kierunku ma podążać. Natomiast stara się te wspomnienia zapisać. Pisze między innymi o tak zwanej nocy mediolańskiej, kiedy usłyszał głos Boga, po chrzcie, po święceniach kapłańskich, a nawet już po tym, jak został biskupem.
 
Sam tytuł „Wyznania”, czyli po łacinie Confesiones, wyraźnie podkreśla to, że Augustyn z Hippony zmienił światopogląd, a teraz chce wyrazić swoją skruchę, podzielić się swoimi filozoficznymi przemyśleniami i jednocześnie wychwalać Boga. Tytuł odnosi się do procesu spowiadania się z grzechów. Dzieło Augustyna jest w jakimś stopniu rozliczeniem się Ojca Kościoła z dotychczasowego życia. Autor przywołuje wiele historii i rozważa, co robił nie tak, jak powinien był postąpić, dlaczego pewnych rzeczy nie zrobił. Przyznaje się do wszystkich zachowań, które uważa za nieodpowiednie, podkreśla również swoją grzeszną naturę. Jednocześnie dziękuje Bogu za łaskę wiary i nawrócenie.
 
„Wyznania” mogą sprawiać wrażenie, jakby Augustyn nagle doznał objawienia i nawrócenia. Rzeczywiście, kiedy przygotowywał się do chrztu i był już pod opieką biskupa Ambrożego (późniejszego świętego), usłyszał głos: „weź to i czytaj” Otworzył więc Biblię na przypadkowym fragmencie Listu do Rzymian, w którym była mowa „o zaniechaniu ucztowania i uprawiania rozpusty oraz o przyobleczeniu się w Chrystusa”. Był to moment przełomowy w życiu Augustyna. Pamiętaj jednak, że nasz święty nawracał się na chrześcijaństwo stopniowo. W „Wyznaniach” dużo mowy jest o jego wcześniejszym życiu. To z jednej strony uniwersalny traktat filozoficzny, z drugiej dzieło opisujące losy człowieka żyjącego na przełomie czwartego i piątego wieku naszej ery. 

Bohaterów „Wyznań” jest dwóch, a właściwie trzech. Najważniejszym jest niewątpliwie Bóg. To On jest główną postacią tego utworu, to z nim rozmawia Augustyn, to do Niego kieruje swoje prośby i podziękowania, to w końcu Jego naturę chce opisać. Drugim bohaterem jest sam Augustyn i jego historia dochodzenia do wiary, wyrzekania się niechrześcijańskiego sposobu życia. Trzecim bohaterem, o którym czasem w omówieniach niesłusznie się zapomina, jest święty Ambroży, który był swoistym przewodnikiem Augustyna na drodze do pełnej i głębokiej wiary. Oczywiście pojawia się wielu bohaterów pobocznych, w tym matka Augustyna, jego ojciec, kobieta, z którą żył w nieformalnym związku przez kilkanaście lat i syn, którego Augustyn z nią miał. Najistotniejsza jednak na przestrzeni całych wyznań okazuje się relacja Bóg – Augustyn i to na niej skupia się piszący.

Wyznania - Święty Augustyn: streszczenie

„Wyznania” zostały napisane w pierwszej osobie i bezpośrednio odnoszą się do życia świętego Augustyna i jego samodzielnych rozważań nad własną historią. Utwór stanowi połączenie opowieści autobiograficznej z dysputą filozoficzną. Nie brakuje w nim pytań retorycznych, apostrof do Boga czy dialogu z Nim. „Wyznania” stanowią historię grzechów Augustyna od wczesnego dzieciństwa aż do momentu nawrócenia. Sam piszący niejednokrotnie przypominał o grzesznej naturze człowieka.

Pierwsza księga to drobne, dziecięce grzeszki. Małe oszustwa wobec rodziców, leniuchowanie, niechęć do nauki, dziecięca pycha i chęć bycia zauważonym. To także opis nieposłuszeństw wobec matki, której wierząca postawa zostaje wyraźnie zaznaczona już na samym początku „Wyznań”. Matka pragnie, aby jej syn był dobrym, i wierzącym, i kochającym Boga człowiekiem, ale niestety chłopak ma nieco inne potrzeby.

W drugiej księdze Augustyn przeskakuje dość szybko do młodzieńczych uniesień, rozpusty, grzechów. Opisuje siebie jako nastolatka, który odkrywa porywy serca i niekoniecznie umie nad nimi panować.

Księga trzecia dotyczy wspomnień z Kartaginy. Augustyn przyznaje, że odkryta już skłonność do erotyki miała w tym mieście wiele szans, aby się zrealizować. Autor się nie wybiela. Namiętność, rozpusta, folgowanie zmysłom – na tym mija młodemu Augustynowi czas. Przy okazji rodzi się jeszcze jedna miłość – do teatru, który tylko podsyca namiętności młodzieńca. Kartagina to także czas studiów. Tutaj następuje pierwszy mikro przełom. Augustyn poznaje bowiem dialog filozoficzny Cycerona pod tytułem „Hortensjusz”. Po jego lekturze zaczyna zastanawiać się nad swoim życiem, pragnie zdobyć mądrość, poznać filozofię. Chciał także studiować Biblię, ale jak sam zaznacza, nie trafił na dobrych i mądrych chrześcijan, ale na pysznych i zatopionych we własnych zmysłach manichejczyków. 

Księga czwarta to chyba jedna z najbardziej samokrytycznych ksiąg „Wyznań”. Augustyn opowiada w niej, jak przez dziewięć lat dosłownie „zwodził i był zwodzony”. To czas, kiedy uczy retoryki, wiąże się z kobietą, ale żyje z nią bez formalnego związku, wierzy w przepowiednie astronomów i chętnie z nich korzysta. Słowem, nic z porządnego i skromnego obywatela znaleźć w nim nie można. Tutaj także pojawia się kolejny mały wstrząs. Augustyn bowiem zaprzyjaźnia się z młodzieńcem, który dość szybko umiera, a przed śmiercią, przyjmuje chrzest. Wszystko to prowokuje przyszłego świętego do kolejnych refleksji nad wyższymi sprawami. Sam jednak nadal nie umie objąć Boga swoim rozumem. Pojmuje Go trochę po arystotelesowsku, czyli uważa za coś materialnego, a przez to także zmiennego.

W księdze piątej Augustyn ma dwadzieścia dziewięć lat. Jest zafascynowany retoryką i filozofią. Jego mistrzem manichejskim był Faustus. Kiedy jednak poznał go osobiście, okazało się, że jego rzekomo wielka wiedza jest bardzo powierzchowna. Było to dla Augustyna wielkie rozczarowanie. Filozof nie był w stanie podjąć sprowokowanej przez autora dyskusji o egzystencji ludzkiej i wierze. Nasz bohater wyjeżdża wówczas z Kartaginy i udaje się do Rzymu, gdzie kontynuuje nauczanie retoryki. Oddala się od manichejczyków, przechodząc na stronę akademików. Przytacza mowy Helwidiusza, który posługując się cytatami i opowieściami z Biblii, wskazywał na błędy w myśleniu manichejczyków. W końcu zostaje wysłany do Mediolanu, gdzie również miał nauczać retoryki. Tutaj spotkał świętego Ambrożego, który w porównaniu z Faustusem, jawił się jako prawdziwy mędrzec, filozof, który nie posługuje się retoryką tylko po to, aby zwodzić innych.

Księga szósta to świadectwo przejścia na stronę religii katolickiej i porzucenia prawd manicheizmu. Tutaj pojawia się postać Alipiusza, który towarzyszy Augustynowi w jego wewnętrznej przemianie. Młody student ujmuje autora swoją szczerością i uczciwością.

W księdze siódmej Augustyn opisuje wizytę u Symplicjana, od którego chciał dowiedzieć się więcej o Bogu, oraz naturze świata i człowieka. Symplicjan był ojcem duchownym Ambrożego. Myśliciel opowiedział Augustynowi historię Wiktoryna, który mimo swojej wielkiej filozoficznej wiedzy czcił pogańskich bożków. Na starość jednak zaczął studiować Pismo Święte i nawrócił się na wiarę chrześcijańską. Potrafił wygłosić kazanie, w którym przyznawał się do własnych błędów. Pamiętaj, że w tamtych czasach nie można było nauczać o Jezusie, dlatego filozof nie kontynuował swoich przemówień. Pod wpływem tej opowieści Augustyn rozmyśla o życiu, o tym, czy należy wybrać rozkosz ziemską, czy służbę Bogu. Końcówka siódmej księgi to opis walki wewnętrznej, jaką toczył Augustyn. Podczas czytania Biblii natknął się na słowa apostoła Pawła, które tak go poruszyły, że postanowił się nawrócić. Jako pierwsi dowiedzieli się o tym jego matka i Alipiusz.

W księdze ósmej Augustyn żegna się z dotychczasowym życiem, rezygnuje z publicznej aktywności. Razem z Alipiuszem, jako katechumen, przenosi się do wiejskiej posiadłości. Tutaj doznaje przemiany, o której mówiliśmy wcześniej. Augustyn przyjmuje chrzest.

Księgi dziewiąta, dziesiąta, jedenasta, dwunasta i trzynasta różnią się nieco od wcześniejszych. W nich Augustyn tłumaczy, dlaczego postanowił napisać „Wyznania”. Pisze o tym, że chce głosić swoje nawrócenie, dawać świadectwo. Snuje refleksje o Bogu, relacji człowieka z Bogiem, o otaczającym go świecie i o Chrystusie jako pośredniku między Bogiem a ludźmi.

Wyznania - Święty Augustyn: opracowanie

„Wyznania” to jedno z najważniejszych dzieł świętego Augustyna. Równie słynny jest jego utwór pod tytułem „O państwie Bożym”. Pod względem gatunkowym „Wyznania” to autobiografia z elementami spowiedzi publicznej. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa była to forma zupełnie nowa.
 
W „Wyznaniach” Augustyn streszcza historię swojego życia. Otwarcie pokazuje, jak ewoluowały jego poglądy, jak zmieniały się jego przekonania, jak dał się uwodzić poszczególnym systemom i jak boleśnie się niektórymi z nich rozczarował. „Wyznania” to dzieło niewątpliwie autobiograficzne i w takim kontekście warto, abyś o nim pamiętał. Najwięcej szczegółów dotyczy kwestii wykształcenia i dorastania Augustyna. Co ważne, jest to opowieść prowadzona chronologicznie, mimo że autor wspomina swoje losy na przestrzeni dużego dystansu czasowego. Stara się prowadzić czytelnika tak, aby zrozumiał on kolejne jego wybory, ewolucję, proces dorastania do chrześcijaństwa. W „Wyznaniach” nie ma bowiem jednego momentu, kiedy Bóg przychodzi do Augustyna i mówi do niego: „chodź”. Narrator sam dochodzi do wiedzy siłą własnych rozważań. Oczywiście pojawiający się w pewnym momencie głos Boga ma fundamentalne znaczenie, ale Augustyn już wcześniej wstępuje na drogę prowadzącą ku wierze.

Z „Wyznań” wiele można się dowiedzieć o samym Augustynie. Urodził się w Tagaście w Numidii, jego rodzicami byli Patrycjusz i Monika. Dość szybko rodzice wysłali go na studia do Madaury, aby nauczył się retoryki. Niestety była to kosztowna inwestycja i w pewnym momencie Augustyn musiał przerwać studia. W końcu wyjechał na studia do Kartaginy i tam wszystko się zaczęło. Dosłownie i w przenośni: długoletni romans, syn poza formalnym związkiem, rozpusta, rozstanie, zaręczyny z inną kobietą. Do tego wszystkiego pojawiła się fascynacja manicheizmem. W końcu Augustyn wrócił do rodzinnego miasta i uczył retoryki, potem znów wyjechał do Kartaginy i tutaj nastąpił moment rozczarowania manicheizmem, kiedy spotkał Faustusa – mistrza, który mistrzem filozofii okazał się co najmniej średnim. Potem był jeszcze Rzym i w końcu Mediolan, gdzie poznał Ambrożego, który wprowadził go na ścieżkę wiary.
 
Warto zwrócić uwagę, że Augustyn już od wczesnej młodości prowadził dociekania filozoficzne. Czuł w sobie potrzebę zadawania trudnych pytań i szukania na nie odpowiedzi. Wspierali go w tym jego przyjaciele. W końcu z manicheizmu i astrologii przeszedł na stronę platończyków i neoplatonizmu, co otworzyło mu drogę do chrześcijaństwa i poważnego studiowania Biblii.

Przełomowy moment w życiu przyszłego świętego to noc mediolańska, czyli medytacja Augustyna w ogrodzie, podczas której usłyszał głos: „Weź to, czytaj!”. Po lekturze fragmentu Listu do Rzymian ostatecznie decyduje o wyborze ścieżki życiowej, z której nie zszedł już do końca swoich dni. Warto pamiętać, że wszystkie te narracyjne opowieści o własnym życiu Augustyn łączy z rozważaniami nad człowiekiem i jego istotą oraz nad Bogiem. Analizuje swoją historię w kontekście etapów dochodzenia do wiary. Stąd też „Wyznania” są usłane apostrofami do Boga. Augustyn przeszedł długą wędrówkę, zanim dotarł do swojego celu i wyraźnie stara się temu przez cały utwór dać odpowiedni wyraz.
 
Bardzo istotną częścią „Wyznań” są rozważania nad istotą i rolą Boga. Augustyn podkreśla, że boskie miłosierdzie jest ogromne. Wie, że zbłądził, uznaje wszystkie swoje winy i jednocześnie podkreśla, że Bóg mu wybaczył, i obdarzył go łaską wiary. Augustyn przyznaje, że nie kochał Stwórcy, nie ufał Mu. Zaufanie do Boga przyszło w momencie, kiedy święty doszedł do wiary w Jego potęgę. Była to jednak długa i kręta droga, w której najważniejszym drogowskazem okazała się Biblia. To właśnie jej uważna lektura upewniła Augustyna w wierze. Dla niego Bóg jest stał się źródłem poznania, dobrem i wszechmocnym Stwórcą.
 
Zdaniem Augustyna punktem wyjścia do zbawienia jest grzech. Konieczna jest jednak Boża łaska. Człowiek to zaś istota, która czeka na zbawienie, cały czas skazana na wybór między dobrem a złem. Stwórca znacznie przewyższa człowieka. Augustyn chce się dowiedzieć, kim jest Bóg, oraz jaka jest postać tego, który ma taką siłę.

Filozofia „Wyznań” jest teocentryczna, a więc skoncentrowana wokół Boga. To On jest w centrum myśli świętego. Cały opis człowieka i świata powstał w odniesieniu do Boga. Augustyn dostrzegał w przyrodzie działalność sił nadprzyrodzonych. Według niego Bóg jest stworzycielem świata i działa według sobie tylko znanego planu.

Augustyn długo zastanawiał się nad pochodzeniem zła. W końcu uznał, że zło jest brakiem. To niebyt, który bierze się z braku dobra. Wynika z odwrócenia się od zasad wiary i od samego Boga. Zło nie istnieje w przyrodzie samo z siebie. Istnieje tylko absolutne dobro, nie ma absolutnego zła. Zło jest wynikiem zbłądzenia i braku. Tutaj pojawia się kolejne ważne pojęcie dla Augustyna – czyli predestynacja. Jest on przekonany, że ludzie, których Bóg obdarzył łaską, dokonują dobrych wyborów i to oni będą zbawieni. Resztę czeka potępienie.

I na koniec kilka słów dla ambitnych 

Dobrze, byś wiedział, w jaki sposób Augustyn wypowiada się na temat świata i przyrody. Za Biblią powtarza, że Bóg stworzył świat z absolutnej nicości na podstawie swoich idei. Sześć dni stworzenia to zdaniem Augustyna przenośnia, ponieważ właściwie akt stworzenia dokonał się w jednej chwili. Augustyn na swój sposób przemyślał także platoński idealizm zakładający, że nasz świat jest tylko kopią idealnego, który gdzieś istnieje. Zdaniem autora „Wyznań” idee to myśli Boga, wieczne tak samo, jak Bóg. Świat i ludzie to natomiast twory o skończonej naturze. 

Augustyn jako pierwszy, jeszcze przed Kartezjuszem, doszedł do wniosku, że własna myśl stanowi pewnik istnienia: nie mogę mieć bowiem wątpliwości co do tego, iż jestem oraz myślę. Augustyn jest znany także jako autor oryginalnej koncepcji czasu. Ruch to dla niego własność zmienności. Jest on dany ludziom przez Boga. To Augustyn stwierdził, że mamy jedynie trzy teraz. „Teraz”, które właśnie przechodzi do przeszłości, „teraz”, które jest właściwą teraźniejszością i „teraz”, które zaraz się pojawi. W jego koncepcji chodzi o to, że miara czasu nie jest stała, jest zależna od podmiotu, i od jego „teraz”. Czasu teraźniejszego nie da się podzielić na żadne, nawet niewielkie cząstki. Przeciwieństwem czasu jest nieruchome i zastygłe „teraz”.

Ponadto Augustyn twierdził, że do szczęścia potrzebne staje się poznanie. Uważał, że najistotniejsze jest poznanie Boga i duszy, a więc odkrycie prawdy. Jest to możliwe poprzez oświecenie, którego źródłem jest Bóg. To łaska Boża, która spływa na wybranych. Poznanie ma więc przede wszystkim charakter wewnętrzny, nie jest wynikiem zmysłowego doświadczania.