Kazania sejmowe - streszczenie, opracowanie

Słuchaj Piotr Skarga - Kazania Sejmowe

Spis treści

1. Kazania sejmowe - najważniejsze informacje
2. Kazania sejmowe - streszczenie
3. Kazania sejmowe - opracowanie
4. I na koniec kilka słów dla ambitnych

Piotr Skarga pochodził z rodziny szlacheckiej. Urodził się w Grójcu – małym miasteczku nieopodal Warszawy. Po studiach na Akademii Krakowskiej przyjął święcenia kapłańskie. Do jezuitów wstąpił tuż po przyjeździe do Rzymu. Gdy ponownie wrócił do kraju, uczył w szkole. Był kaznodzieją, ale zajmował się też twórczością hagiograficzną, czyli żywotami świętych. Angażował się również w sprawy Polski, co potwierdzają „Kazania sejmowe”. Po raz pierwszy kazania Skargi miały być wygłoszone podczas obrad Sejmu w roku tysiąc pięćset dziewięćdziesiątym siódmym, ale ostatecznie zaniechano tego pomysłu. Autor nawoływał w nich do opamiętania się, zanim nastąpi upadek Polski.

W całym utworze jest osiem takich kazań. Nawiązują do sytuacji politycznej naszego kraju za czasów panowania Zygmunta trzeciego Wazy. To nie były najlepsze czasy dla Polski, ponieważ rosnąca pozycja szlachty utrudniała wprowadzanie zmian ustrojowych. Szlachta wymuszała na władzy coraz więcej przywilejów, a próba walki z tym zjawiskiem kończyła się jeszcze większymi sporami i rosnącą niechęcią społeczeństwa. Zygmunt trzeci Waza bardzo chciał zmian, ale próbował również realizować inne, bardziej osobiste cele. Jego plany nie podobały się szlachcicom, którzy w okresie jego rządów mieli znaczną przewagę liczebną.

Nie będziemy cię tu zanudzać historią. Więcej faktów na pewno poznasz na lekcjach. Przejdźmy zatem do podstawowych informacji o lekturze.

Kazania sejmowe - najważniejsze informacje

„Kazania sejmowe” Piotra Skargi to zbiór ośmiu traktatów politycznych. Każde kazanie autor opatrzył numerem i tytułem, ponieważ chciał, aby traktowano je jak osobne części. Ich treść jest skierowana głównie do posłów i senatorów zasiadających w sejmie, którzy mieli największy wpływ na losy państwa. Niestety nigdy ich tam nie przeczytano. Pomimo tego, stały się jednym z najwybitniejszych dzieł epoki renesansu, bo w dosadny sposób komentowały rzeczywistość i skupiały się na problemach, które w tamtym czasie były najistotniejsze dla państwa i obywateli.

Pamiętaj, że w renesansie królował humanizm. Nazwa tego nurtu wywodzi się z łacińskiego humanitas, co w polskim tłumaczeniu oznacza „człowieczeństwo”. Założenia humanizmu były dalekie od zasad, które wyznawano w średniowieczu. Duchowieństwo nie miało już tak dużego wpływu na człowieka, jak wcześniej. W renesansie stawiano na jednostkę, jej zachowania oraz sprawy materialne i duchowe. Było to poniekąd wbrew Kościołowi, z czego duchowni nie byli zadowoleni. Poza tym otwarcie krytykowano wszelkie wady społeczeństwa, co wcześniej było nie do przyjęcia.

W swoich „Kazaniach sejmowych” Skarga umieścił wiele cytatów z Biblii, zwłaszcza ze Starego Testamentu. Ich rolą miało być wpłynięcie na uczucia odbiorców. W pierwszym z napisanych traktatów wymienił wszystkie problemy, które jego zdaniem trawiły Polskę w tamtym okresie. W kolejnym zaś nawoływał do zaprzestania sporów, które miały rzekomo negatywny wpływ na sytuację polityczną państwa. Następne kazania Skargi omawiały problemy Polski trochę dokładniej. Autor zwracał w nich uwagę na tolerancję wobec heretyków, którzy sprzeciwiali się duchowieństwu. Według niego była to jedna z chorób kraju. Uważał także, że monarchia z jasnymi i klarownymi zasadami da stabilizację, której Polska tak bardzo potrzebuje. Konieczne było wypracowanie sprawnie działającego systemu sprawiedliwości, aby ograniczyć popełnianie przestępstw.

O tym, co dokładnie mówił Piotr Skarga w swoich kazaniach, zaraz się przekonasz, ponieważ przechodzimy do właściwego streszczenia utworu. Postaramy się prosto i logicznie omówić najważniejsze postulaty.

Kazania sejmowe - streszczenie

Kazanie I. Ma być wstępem do wszystkich kazań. Kaznodzieja rozpoczyna je apelem do posłów i senatorów, aby ci przed każdymi obradami modlili się do Boga, ponieważ tylko On jest im w stanie dać wystarczającą mądrość do rządzenia. Ich zdolności do sprawowania władzy Skarga uważa za bydlęce, ponieważ cechuje je przywiązanie do rzeczy materialnych. Kaznodzieja wymienia też choroby, które trawią państwo polskie: wieczne spory, brak zaufania, niezgodę wśród społeczeństwa, brak solidarności i dyscypliny wśród szlachty. Według Skargi to właśnie szlachta namawia ludzi do buntu, a jej karygodne zachowanie wynika z poczucia bezkarności. Autor wymienia grzechy rządzących: upór, pijaństwo, pychę, nierząd oraz brak spokoju. Uważa, że można się ich pozbyć jedynie dzięki modlitwie.

Kazanie II (wtóre). Rozpoczyna się stwierdzeniem, że w świecie nie ma nic trwałego i nieśmiertelnego. Duchowny podkreśla, że braku sprawiedliwości i nietolerancji wobec władzy nie da się wyleczyć, jeśli ludzie nie zaczną okazywać sobie miłości. Powinno się to przekładać nie tylko na rządzenie, ale też na życie codzienne. Nawiązuje przy tym do męczeńskiej śmierci Chrystusa, który poświęcił się dla drugiego człowieka. Twierdzi, że Polacy żyją w dostatku, ale nie umieją tego docenić.

Kazanie III. Jest nawoływaniem do zgody i wolności. Skarga ponownie odwołuje się do Chrystusa. Przytacza słowa, którymi Jezus zwracał się do swoich uczniów, słowa, które są przykładem miłości do bliźniego. Twierdzi, że społeczeństwo powinno być zgodne. Jest przekonany, że kłótnie i spory doprowadzą do upadku Polski. Kazanie IV. Skarga rozpoczyna je przytoczeniem historii o wyzwoleniu Izraelitów spod egipskiej niewoli. Według niego kapłaństwo powinno stanowić fundament dla rządów. Kaznodzieja przypomina też o dawnych władcach, dla których wiara w Boga była bardzo ważna. W kazaniu znalazło się miejsce również dla biskupów, którzy podlegali cesarzowi Imperium Rzymskiego. Opowieścią o nich Skarga chce udowodnić, że korzenie religii są w katolicyzmie i ludzie, którzy są innego wyznania, nie powinni sprawować w Polsce władzy. Nazywa ich heretykami, którzy doprowadzą kraj do upadku.

Kazanie V. Jest w zasadzie kontynuacją poprzedniego kazania, ponieważ kaznodzieja ponownie podejmuje temat heretyków. Jego zdaniem tolerancja herezji w Polsce nie powinna mieć miejsca, ponieważ tacy ludzie działają przeciw Bogu, więc nie mają jego błogosławieństwa. Brak wiary w Boga sprawia, że niezależnie od chęci, nic im się nie udaje. Na końcu kazania modli się o to, aby udało się ich nawrócić.

Kazanie VI. Skarga rozpoczyna to kazanie wyrażeniem dezaprobaty wobec działań, które prowadzą do osłabienia władzy królewskiej. Monarchię porównuje do instytucji małżeństwa, twierdząc, że król i jego poddani są postrzegani jako mąż i żona. Według Skargi żona powinna wspierać męża i być jego poddaną. Twierdzi, że tak samo powinien zachowywać się lud w stosunku do swojego władcy. Apeluje także o zachowanie odpowiedniej hierarchii wśród rządzących. Uważa, że szlachta nie powinna domagać się takich samych praw, jak wyżsi rangą senatorowie. Posłom z kolei nie wypada tak bardzo ingerować w rządy króla. Demokrację uważa za najgorszy rodzaj rządów. Chciałby, aby w Polsce królowie byli szanowani, o co zresztą modli się na końcu traktatu.

Kazanie VII. Tę część Skarga poświęca rozważaniom nad brakiem sprawnie działającego systemu sprawiedliwości. Uważa, że najważniejsze jest prawo, które dał ludziom Bóg. Twierdzi, że skoro król dostosował się do zasad wyznaczonych przez Boga, to samo powinni zrobić jego poddani. System sprawiedliwości w Polsce musi działać sprawnie i bronić wszelkich cnót, a każdy mieszkaniec ma być traktowany tak samo. Modli się zatem do Boga, aby ten zesłał na ziemię właściwe prawa.

Kazanie VIII. To ostatnie kazanie Skargi. Przygotował je specjalnie na zakończenie obrad posłów. Tłumaczy im, jak brak kar może wpłynąć na sytuację Polski. Cytuje przy tym fragment z Księgi Izajasza, który mówi o karze za grzechy. Chciałby, aby społeczeństwo polskie zachowywało się poprawnie i szanowało wiarę w Boga. Pragnie skończyć z okradaniem kościołów, mężobójstwem i upadkiem sądów. Ogłasza również trzy dni skupienia: dzień na spowiedź i odkupienie grzechów, na obietnicę poprawy oraz na usprawiedliwienie postępowania. Kazanie po raz kolejny kończy modlitwą o Boże miłosierdzie.

To już koniec streszczenia utworu, ale zostań jeszcze z nami, bo najważniejsze dopiero przed tobą.

Kazania sejmowe - opracowanie

W podsumowaniu przypomnimy ci najistotniejsze fakty, aby nic ci nie umknęło. Postaramy się też omówić samą budowę oraz problematykę utworu. Dzięki temu będziesz miał szansę na wzięcie czynnego udziału w lekcji. 

Piotr Skarga był kaznodzieją pochodzącym ze szlacheckiej rodziny. Duchownym został po ukończeniu studiów, gdy wyjechał do Rzymu. „Kazania sejmowe” nie były jego jedynym dziełem. Na swoim koncie miał ich o wiele więcej, lecz to właśnie te traktaty stały się jednym z jego najlepszych utworów. Tworzył w dobie renesansu, kiedy popularnością cieszył się nurt humanizmu. Stawiano wtedy na człowieka i jego zachowania w społeczeństwie, odchodząc nieco od kwestii honoru i męstwa, tak ważnych w średniowieczu. 

„Kazania sejmowe” Piotra Skargi wydano w roku tysiąc pięćset dziewięćdziesiątym siódmym. Przekład wiele razy powielano, zawsze jednak bazował na oryginale. Całość utworu to osiem kazań pełniących funkcję tak zwanych traktatów politycznych. Tego rodzaju publikacje były popularne w epoce renesansu. Ich rolą było wypowiedzenie się jednostki na tematy związane z rządami oraz zachowaniami społecznymi i nierzadko krytykowanie panujących zasad. Ogólnie rzecz biorąc, przygotowywano je zwykle w ramach publicznych wystąpień.

W „Kazaniach sejmowych” nie brakuje cytatów z Biblii, które stanowią rodzaj porównań i odniesień w stosunku do życia codziennego. Autor używa metafor za każdym razem, gdy rozpoczyna kolejne kazanie. Dużo się też modli. Skarga chciał, aby jego kazania zostały wygłoszone na zebraniu obrad Sejmu, dlatego ich język przekształcił na mówiony, a nie pisany. Niestety jego traktatów nigdy nie przedstawiono.

W “Kazaniach sejmowych” znalazły się klasyczne elementy oracji, czyli: 

• • exordium, które jest wstępem, wprowadzeniem do przemówienia, 
• • narratio (narracjo) będące zapowiedzią treści przedstawianych za pomocą argumentów,
• • Argumentatio, (argumentacjo) które w tym przypadku ma za zadanie przedstawienie dawnych czasów, co ma stanowić argument   przemawiający za powrotem do nich,
• • confutatio, (konfutacjo) w którym Skarga opowiada, co trzeba zmienić, aby w kraju żyło się lepiej,
• • epilogus, będący podsumowaniem wystąpienia.
•  Spróbuj utrwalić te informacje. Dzięki nim możesz zdobyć uznanie w oczach swojego nauczyciela.

I na koniec kilka słów dla ambitnych

W „Kazaniach sejmowych” dużą rolę odgrywa postać samego oratora. Skarga uważa się w nich za proroka, który przepowiada upadek Polski, jeśli zachowania społeczeństwa nie ulegną poprawie. Jest autorytetem, który naucza, jak ludzie powinni żyć, co idealnie wpisuje się w ideę kazania. W swoim przemówieniu wielokrotnie podkreśla znaczenie wiary i wymienia najpowszechniejsze grzechy, z którymi należy walczyć. Chciałby, aby w kraju panował ład i aby powstał sprawiedliwy system kar dla wszystkich obywateli. Bardzo chwali króla, którego zresztą jest ulubionym kaznodzieją, więc sympatia jest obustronna. Nie wyobraża sobie rządów demokratycznych. Wolałby, aby w Polsce dalej panowała monarchia. Ostro krytykuje obecnych rządzących. Nie szczędzi gorzkich słów szlachcie i magnaterii, których uważa za rozpustników i przestępców. Pragnie, aby wyspowiadali się i odpokutowali za swoje grzechy.

Spróbuj zapamiętać, do czego nawoływał Skarga w swoich kazaniach. Na pewno przyda ci się ta wiedza na lekcjach. Nie zapominaj także, że autor był wielkim patriotą, lojalnym wobec króla, więc wszystkie jego mowy były podporządkowane wyższemu dobru. Ten wątek również będzie dla ciebie ważny.

„Kazań sejmowych” nigdy nie zekranizowano, dlatego nie jesteśmy w stanie polecić ci żadnego filmu fabularnego dotyczącego lektury, lecz dokument o nich znajdziesz na jednym z kanałów YouTube. O znaczeniu kazań opowiada tam jeden z księży. Interpretuje je również Grzegorz Braun – historyk i reżyser filmów dokumentalnych. Materiał jest dostępny na prowadzonym przez niego kanale.