Jak polska transplantologia poradziła sobie w czasie pandemii? Oto pierwsza z rozmów z autorytetami polskiej medycyny transplantacyjnej.
Gdy zaczęła się pandemia koronawirusa, zalecano ograniczenie transplantacji nerek tylko do pilnych przypadków. Czy liczba przeszczepień spadła?
Dr hab. n. med. Piotr Domagała (chirurg transplantolog z Kliniki Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus, przeprowadza transplantacje nerki i wątroby): - O ile w całej Polsce zarówno liczba zgłaszanych dawców, jak i transplantacji spadła o jakieś 15-20 proc., to w Szpitalu Klinicznym Dzieciątka Jezus utrzymaliśmy się na poziomie z 2019 roku. Powody są różne. Jeden z nich to na pewno bardzo aktywna kampania promując żywe dawstwo nerki, jaką prowadzimy. Poza tym część ośrodków transplantacyjnych była okresowo wyłączana ze względu na przypadki zakażeń koronawirusem i kwarantannę, wtedy nie przeszczepiały, wtedy trafiły do nas nerki także z innych część Polski.
Najmłodszy pacjent miał 21 lat, najstarszy ponad 70 lat. Granica się przesuwa, już nie patrzymy tylko na datę urodzenia, ale na wiek biologiczny pacjenta, na stan jego serca, naczyń krwionośnych. To samo dotyczy transplantacji wątroby.
Kim jest pacjent do pilnej transplantacji nerki?
- Taki pacjent to osoba, która nie może czekać. To jest trudny temat. Przed transplantacją narządu wykonuje się cross-match, polega to na skrzyżowaniu surowicy biorcy z limfocytami dawcy. Badanie to sprawdza czy we krwi biorcy nie ma przeciwciał przeciw antygenom HLA dawcy. Jeśli próba jest dodatnia, transplantacja nie może być wykonana nawet przy dobrej zgodności tkankowej, bo przeciwciała mogą być przyczyną odrzucenia przeszczepionego narządu jeszcze w trakcie zabiegu. Są pacjenci, w przypadku których taki cross-match wykonywano już kilkadziesiąt razy i zawsze próba wychodziła dodatnio, co uniemożliwiało wykonanie transplantacji. Jak postąpić w sytuacji, gdy znajduje się wreszcie odpowiednia nerka, a wiadomo, że na kolejną szansę pacjent może poczekać rok, półtora? Pozbawić go szansy na transplantację ze względu na lęk przed koronawirusem?
Transplantacja daje o wiele lepsze rokowania, wydłuża czas życia, a każdy miesiąc dializowania je pogarsza. Najlepsze rokowania daje w ogóle przeszczep wyprzedzający, czyli transplantacja wykonana w momencie, gdy jeszcze dializy nie są potrzebne. Odkładanie zabiegu wymaga bardzo starannego monitorowania stanu pacjenta, pilnowania momentu, gdy parametry nerkowe pogarszają się. Trzeba też pamiętać o tym, że jednak transplantacja bardzo poprawia jakość życia. Podejście „ciesz się, że żyjesz” nie zadowala wszystkich pacjentów. Przeszczepialiśmy nerki od zmarłych dawców, natomiast podczas kolejnych fal pandemii koronawirusa wstrzymywaliśmy transplantacje od żywych dawców. Przeszczepienie od żywego dawcy można odłożyć w czasie, bo zakładamy, że nerka zostanie „przechowana” w organizmie dawcy do czasu, gdy możliwe będzie przeprowadzenie zabiegu.
Czy potencjalni dawcy mają wykonywane testy w kierunku koronawirusa?
- Oczywiście. Każdy pacjent przyjmowany do szpitala powinien mieć wykonany test, ale jest on jeszcze powtarzany przed samym pobraniem narządów. Mogą zdarzyć się sytuacje, gdy pacjent w chwili przyjęcia był już zakażony, ale test tego jeszcze nie wykazał, do zakażenia może też dojść w szpitalu. W takiej sytuacji kończy się uporczywą terapię, narządy nie są pobierane.
Tak jest obecnie, ale przypuszczam, że za kilka lat, kiedy o koronawirusie będziemy wiedzieli więcej, zakażenie nie będzie dyskwalifikowało dawcy. Tak jest obecnie np. w przypadku wirusa cytomegalii, bardzo powszechnego, zakażonych jest większość dorosłych. Cytomegalia może się zreaktywować u biorcy, ale wiemy już tyle o tym wirusie, że akceptujemy ryzyko.
Zdarzały się przypadki zakażeń koronawirusem po transplantacji?
- By zapobiec odrzuceniu przeszczepionego narządu pacjenci muszą zażywać leki immunosupresyjne, które obniżają odporność. Są też biorcy wysokoimmunizowani, którzy wymagają stosowania dodatkowych, silnych leków. Oczywiście, szpitale robią wszystko, by zapobiec zakażeniom, ale nigdy nie ma stuprocentowej gwarancji, że się tego uniknie. Na całym świecie zdarzają się przypadki zakażeń koronawirusem po transplantacji, także takie, które kończą się niestety zgonem.
Koronawirus atakuje różne narządy, w Polsce przeszczepia się serca i płuca pacjentom, którzy przeszli zakażenie. A nerki?
- Nie jestem lekarzem zakaźnikiem, więc nie mam takiego kontaktu z pacjentami zakażonymi koronawirusem. Nie spotkałem się jeszcze z pacjentem, który po przejściu koronawirusa wymagałby transplantacji nerek, ale w doniesieniach naukowych można znaleźć informacje o tym, że przechorowanie COVID-19 może doprowadzić do ich uszkodzenia. Znam za to pacjenta, który na wskutek zakażenia ma uszkodzą trzustkę, co doprowadziło do cukrzycy. O tym, jakie mogą być odległe skutki zakażenia będziemy się przekonywali przez kolejne miesiące. Pewno dowiemy się jeszcze wielu rzeczy o tym wirusie.
Czy szczepienia przeciwko koronawirusowi u pacjentów po transplantacjach narządów są skuteczne?
- Gdzieś z tyłu głowy mamy, że w przypadku pacjentów dializowanych czy po transplantacjach odpowiedź na szczepionkę jest słabsza, nie są w stanie wytworzyć takiej odporności, jak zdrowy człowiek. Ale pamiętajmy, że szczepionki mRNA to zupełnie inne szczepionki, więc tak naprawdę to odpowiedź dadzą nam kolejne miesiące. Trwają badania. Na chwilę obecną szczepienia są zalecane u każdego pacjenta po transplantacji.
Przypomnijmy, że już 12 czerwca w Wiśle odbędzie się osiemnasta edycja Biegu Po Nowe Życie. Więcej informacji znajdziecie >>tutaj<<.
i
Materiał partnerski
Źródło: Jak polska transplantologia poradziła sobie w czasie pandemii?
